Ofiara molestowania: oprawcy w mundurach nie ponoszą konsekwencji

Nazywam się Karolina Marchlewska. Rok temu powiedziałam głośno o molestowaniu i mobbingu, których doświadczyłam w Żandarmerii Wojskowej. Wtedy wystąpiłam anonimowo, jako kapral Anna. Bałam się społecznego napiętnowania. Teraz nie mam już nic do stracenia. Dlatego, w imieniu swoim i wszystkich kobiet żołnierzy opowiem, co działo się potem i jak wygląda schemat niszczenia mnie przez wojskowy wymiar sprawiedliwości.

1.

Środa, 13 lutego 2019 r. Dochodzi godz. 10. Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie ma przesłuchać Karolinę Marchlewską. Była żołnierka Żandarmerii Wojskowej już po raz czwarty musi wracać do traumatycznych wydarzeń związanych z molestowaniem seksualnym, jakie rozegrały się w gabinecie jej dowódcy ppłk. Tomasza S. dwa lata wcześniej.

Marchlewska przychodzi do wojskowego sądu ze statusem pokrzywdzonej przestępstwem molestowania seksualnego. Jednak na sali sądowej zaczynają się dziać dziwne rzeczy.

2.

Na początek sędzia wyprasza z sali rozpraw pełnomocniczkę Marchlewskiej – jedyną osobę, przy której ta czuje się bezpiecznie. Prawniczka musi przejść do pokoju technicznego wraz z prokuratorką Małgorzatą Gałązką, która przez zdalne łącze zaczyna zadawać pokrzywdzonej pytania:

– Czy pani pokrzywdzona zna Marka Rz.?

– Jaki to ma związek ze sprawą? – odpowiada pytaniem Marchlewska.

Zapada dłuższa cisza. Prokurator Gałązka pochyla się nad notatkami. W końcu odpowiada:

– Wysoki Sądzie, nie wiem, jaki to ma związek ze sprawą.

Sędzia poucza ją, by zadawała pytania związane ze śledztwem.

– Czy pokrzywdzona przekazywała Onetowi, czy to pan ppłk. Tomasz S. jest nadawcą SMS-ów do pokrzywdzonej? – pyta znów prokurator Gałązka.

Tym razem sędzia sam uchyla pytanie jako niezwiązane ze sprawą. To wszystkie pytania, jakie ma do zadania byłej żołnierce prokurator Gałązka.

Nie po raz pierwszy prokuratorzy wojskowi, których zadaniem jest ustalenie winnego w sprawie molestowania seksualnego Karoliny Marchlewskiej, skupiają się na informacjach, jakie miała przekazać mediom. Dlaczego jest to tak ważne dla wojskowych śledczych?

3.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba wrócić do października 2017 roku. Wtedy Onet opublikował reportaż „Mobbing nie jest przestępstwem do końca. Jak Żandarmeria Wojskowa nie ochroniła kapral Anny”. Kapral Anna to właśnie Karolina Marchlewska. Wtedy jeszcze występowała anonimowo w obawie przed publicznym napiętnowaniem.

Opowiedziała nam historię molestowania, a następnie mobbingu wobec niej w Mazowieckim Oddziale Żandarmerii Wojskowej.

Służbę w tej formacji rozpoczęła pod koniec 2016 roku. Wkrótce potem zaczęła otrzymywać z nieznanego numeru obsceniczne SMS-y: „Moja Najjaśniejsza Pani, będę wiernym psem, moja buzia niech służy Ci za toaletę. Czy mogę zadzwonić?”, „Bardzo chciałbym zostać Twym niewolnikiem i psem do bicia”. SMS-ów było więcej.

Żołnierka poinformowała o nich przełożonego ppłk. Tomasza S. Miała nadzieję, że żandarmeria namierzy prześladowcę. Nic takiego nie nastąpiło. Zamiast tego ppłk S. wypytywał ją o życie prywatne. Straszył ją też wyrzuceniem z wojska. Karolina Marchlewska czuła, że wokół niej zaczyna dziać się coś złego.

6 lutego 2017 roku ppłk Tomasz S. wezwał ją do swojego gabinetu. Nakazał jej objąć nocną służbę. Marchlewska wyjaśniła, że został już wyznaczony inny żołnierz, a ona ma chorą córkę. Ppłk S. wstał zza biurka i ruszył w jej stronę.

– Myślałam, że chce mi otworzyć drzwi – opowiadała nam potem. – Zrobiłam krok w tył. W tym momencie złapał mnie mocno za pierś. Odepchnęłam go i uderzyłam w twarz. Cofnął się. Przejechał dłonią po swoim policzku i uśmiechając się, powiedział: „Wiedziałem, że jesteś ostra”. Ja na to: – „Jak jeszcze raz mnie k… dotkniesz, to pożałujesz! Jestem żołnierzem, a nie dziwką!” Odwróciłam się i wybiegłam. Słyszałam jak krzyczy, że jeszcze ze mną nie skończył…

4.

To dopiero początek problemów Marchlewskiej. Nagle giną jej dokumenty urlopowe, potem przełożeni obniżają jej dodatek do pensji i ocenę roczną za służbę. Chcą ją przenieść do oddziału żandarmerii poza Warszawę, choć jest matką samotnie wychowującą nastoletnią córkę.

– Chcieli mi pokazać, że mogą zrobić ze mną wszystko. A przecież nie było na mnie żadnych skarg, nie miałam postępowań dyscyplinarnych, wykonywałam wszystkie obowiązki. Jednak zostałam ukarana, bo odrzuciłam propozycję seksualną – mówiła nam.

Marchlewska próbuje szukać pomocy u ówczesnego ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza. Pisze list. Wraca on jednak do jej przełożonych z żandarmerii. Ta wszczyna wewnętrzne śledztwo. Po kilku miesiącach będzie jednak umorzone. Niedługo potem Marchlewska zostaje wyrzucona z armii.

Na początku 2018 roku nowy już szef MON Mariusz Błaszczak uznaje, że ta decyzja została wydana bezprawnie i przywraca żołnierkę do służby.

Marchlewska: – Bałam się wrócić do żandarmerii, do miejsca, w którym mnie skrzywdzono. Wiedziałam, że nic dobrego mnie tam nie spotka. To wszystko kosztowało mnie też dużo zdrowia.

5.

Od kilku miesięcy Karolina Marchlewska próbuje dochodzić swoich praw przed wojskowym wymiarem sprawiedliwości. – Powoli tracę nadzieję, że jej się tam doczekam – mówi.

Dlaczego? – Ponieważ wokół tej sprawy dzieją się rzeczy dziwne i niezrozumiałe – odpowiada. – Prokuratorzy i sędziowie wojskowi naginają procedury, łamią prawo. Obawiam się, że wszystko zostanie zamiecione pod dywan, a to ja zostanę ukarana, bo odważyłam się sprzeciwić przełożonym i głośno o wszystkim powiedzieć.

6.

Do pierwszego kontaktu Marchlewskiej z wojskowym wymiarem sprawiedliwości dochodzi 9 listopada 2017 roku. Żołnierka pojawia się w Wojskowej Prokuraturze Okręgowej Wydział ds. Wojskowych w Warszawie, by złożyć doniesienie na ppłk. Tomasza S.

Odbiera je ppłk Jan Zarosa. To prokurator wojskowy, który kilka miesięcy wcześniej zasłynął ośmiogodzinnym przesłuchaniem Donalda Tuska. Jak się wkrótce okaże, to nie wyczerpało możliwości prokuratora Zarosy, jeśli chodzi o długość przesłuchań.

Marchlewska, która jest tuż po operacji, spędza u niego 11 godzin. Bez jedzenia, picia. Tylko raz została wypuszczona do toalety.

Przez pierwsze pięć godzin Zarosa wysłuchuje zeznania Marchlewskiej, skrupulatnie zapisując każde słowo, robi długie, nawet kilkunastominutowe przerwy na redagowanie protokołu.

Potem przechodzi do przesłuchania. Okoliczności ewentualnego przestępstwa zbytnio go nie interesują. Pyta za to o sprawy prywatne, o wulgarne SMS-y, czy była karana, czy oskarżała już kogoś o molestowanie, jakie wykształcenie ma jej partner. Przez dobry kwadrans wypytuje byłą żołnierkę o kontakty z dziennikarzami Onetu.

– To było specyficzne i z pewnością niehumanitarne przesłuchanie. Odniosłam wrażenie, że pytania mają na celu znalezienie na mnie jakiegoś haka, a nie wyjaśnienie sprawy – opowiada Marchlewska.

7.

Mecenas Karoliny Marchlewskiej niepokoi jednak coś innego. Dlaczego w ogóle prokurator przeprowadził przesłuchanie?

Czy miał do tego prawo? Pytamy o to Sylwię Spurek, do niedawna zastępczynię Rzecznika Praw Obywatelskich: – Ustawodawca przewidział szczególny tryb przesłuchania osoby, która została pokrzywdzona przestępstwem na tle seksualnym. Otóż przesłuchania nie może przeprowadzać ani policja, ani prokurator. Władny do tego jest jedynie sąd – wyjaśnia prawniczka.

Czy ppłk Zarosa o tym nie wiedział? Staraliśmy się go o to zapytać. W rozmowie telefonicznej odmówił jakichkolwiek odpowiedzi.

W jego imieniu udzielił jej Łukasz Łapczyński, rzecznik prasowy Prokuratury Okręgowej w Warszawie. Napisał, że prokurator Zarosa miał prawo przesłuchać byłą żołnierkę, ponieważ pytał ją nie tylko o molestowanie seksualne, ale też o „inne wątki”. Nie wyjaśnił jednak, o jakie „inne wątki” chodzi.

Natomiast sam Zarosa po przesłuchaniu żołnierki wszczął śledztwo w sprawie o przestępstwo seksualne. Miał się go dopuścić „ustalony oficer z Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej” wobec „ustalonego podoficera”, czyli Karoliny Marchlewskiej.

A w takim przypadku przepisy mówią jasno: – Przesłuchanie w prokuraturze powinno się ograniczyć do podania imienia i nazwiska pokrzywdzonej. Następnie krótko podaje ona okoliczności, w jakich miało dojść do przestępstwa. Na tym rola prokuratora się kończy – mówi ppłk Mariusz Lewiński, sędzia wojskowy w stanie spoczynku.  

Zresztą kilka dni później ppłk Jan Zarosa sam wysłał do Wojskowego Sądu Okręgowego wniosek, by ten przesłuchał Marchlewską w charakterze pokrzywdzonej przestępstwem molestowania seksualnego.

– W tym przypadku mówimy o naruszeniu procedury, czyli przesłuchania przez prokuratora ofiary molestowania seksualnego oraz późniejszej próby naprawienia tego zgodnie z kodeksem postępowania karanego. To budzi olbrzymie zaniepokojenie – mówi mecenas Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska, wicedziekan stołecznej Rady Adwokackiej.

Jej opinię podziela prof. Andrzej Zoll, były rzecznik praw obywatelskich i były prezes Trybunału Konstytucyjnego: – Jeśli te fakty miały miejsce, to ewidentnie naruszono prawa tej kobiety. Wobec osób, które dopuściły się molestowania seksualnego, powinno być prowadzone postępowanie karne. A prokurator, który ją przesłuchał, naruszył prawo. Co do tego nie mam żadnych wątpliwości.

8.

Na początku 2018 roku pełnomocnik Karoliny Marchlewskiej, mecenas Iwona Zielinko składa więc zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez prokuratora – przekroczenia uprawnień i działania na szkodę jej klientki. Sprawą zajmuje się Wydział ds. Wojskowych Prokuratury Okręgowej w Poznaniu.

Mija kilka miesięcy i kobiety dostają pismo od ppłk. Gerarda Konopki. Informuje je, że odmówił wszczęcia śledztwa w sprawie ppłk. Zarosy. Długie przesłuchanie Karoliny Marchlewskiej uzasadnia tym, że prokurator „bardzo skrupulatnie zapisywał jej zeznania” oraz że „czynność ta była wielokrotnie przerywana z uwagi na potrzebę udania się pokrzywdzonej do toalety”.

– W trakcie 11 godzin przesłuchania w toalecie byłam tylko raz, co można sprawdzić w protokole – ucina była żołnierka.

Ppłk Konopka w działaniu Zarosy nie dopatrzył się ani przekroczenia uprawnień, ani działania na szkodę interesu publicznego i prywatnego. Jego decyzję wkrótce podtrzyma płk Rafał Korkus, sędzia Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie, do którego mecenas żołnierki napisała zażalenie.

9.

Karolina Marchlewska obawia się, że sędziowie wojskowi, którzy mają ją przesłuchać, mogą być stronniczy. Wnioskuje, by jej sprawą zajął się cywilny sąd. Bezskutecznie.

Przepisy kodeksu karnego dotyczące wojska „po prostu nie przewidują w tego typu sprawie możliwości przekazania jej sądowi cywilnemu” – twierdzi Tomasz Krajewski, rzecznik prasowy Wojskowego Sądu Okręgowego.

– W kodeksie karnym jest część wojskowa, lecz ona w żaden sposób nie odnosi się do zagadnienia molestowania seksualnego – komentuje zaś prof. Monika Płatek z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

10.

Karolinę Marchlewską Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie przesłuchuje po raz pierwszy 26 listopada 2018 roku. Posiedzenie trwa 5 godzin.

Ppłk Paweł Wiącek, sędzia prowadzący, po 15 minutach wyprasza z sali rozpraw adwokatkę pokrzywdzonej, mecenas Małgorzatę Duraj-Piotrowską.

– To jedyna osoba na sali, z którą czułam się bezpiecznie. Miałam prawo, by została przy mnie podczas przesłuchania. Sędzia odrzucił jednak mój wniosek – mówi Marchlewska.

Zapytaliśmy, dlaczego? Rzecznik prasowy sądu uzasadnił to rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie przesłuchania ofiar przestępstw seksualnych z 18 grudnia 2013 roku. Sprawdziliśmy.

Po pierwsze, rozporządzenie mówi, że: „Przed rozpoczęciem przesłuchania biegły psycholog przeprowadza ze świadkiem wstępną rozmowę w celu obniżenia poziomu lęku i niepokoju świadka”.

Marchlewska: – Nie było takiej rozmowy.

Po drugie, pokrzywdzony składa zeznania w specjalnie do tego wydzielonym, przyjaznym pokoju, który „powinien posiadać odrębne wejście lub być zlokalizowany w taki sposób, aby dojście do niego nie prowadziło przez części budynku, gdzie przebywają oskarżeni, zatrzymani lub pokrzywdzeni innymi czynami”.

Marchlewska: – Do sądu wchodziłam głównym wejściem, mijając na korytarzach wielu ludzi.

Po trzecie, w rozporządzaniu czytamy: „możliwie najbliżej pokoju przesłuchań należy wyodrębnić poczekalnię”.

Marchlewska: – Nie było tam poczekalni.

Po czwarte, rozporządzenie wymaga, by pokój był wyposażony w odpowiednie meble, a kolorystyka była „utrzymana w barwach jasnych i stonowanych”.

Marchlewska: – Składałam zeznania w zwykłej sali rozpraw z miejscem dla sędziego, stron i obserwatorów.

Większość wytycznych rozporządzenia sąd zignorował. Wydzielił jedynie tzw. pokój techniczny podłączony za pomocą urządzeń audiowizualnych z pokojem przesłuchań (w tym przypadku zwykłą salą rozpraw) i tam wysłał adwokata pokrzywdzonej oraz prokuratora.

– Intencją autorów rozporządzenia było zapewnienie komfortu ofiarom przestępstw seksualnych. Lecz sąd wojskowy zinterpretował je tak, by jeszcze bardziej pogłębić stres u mojej klientki – mówi mecenas Durej-Piotrowska.

11.

Karolina Marchlewska drugi raz zeznaje w sądzie wojskowym 3 stycznia 2019 r. Kolejne 5 godzin. Sędzia ppłk Wiącek ponownie wysyła jej adwokat dwa piętra niżej do tzw. pokoju technicznego.

W styczniu 2019 r. Marchlewska dostała pismo, z którego dowiedziała się, że ppłk Wiącek wzywa ją na trzy następne posiedzenia.

– Ustawodawca założył, że takie przesłuchania muszą zostać przeprowadzone szybko, sprawnie, w nieodległym czasie od traumatycznego wydarzenia. Wzywanie byłej żołnierki na kolejne przesłuchania wypacza sens tego założenia. Zresztą cały przebieg postępowania sądowego budzi poważne wątpliwości – ocenia mecenas Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska, wicedziekan stołecznej Rady Adwokackiej.

12.

Karolina Marchlewska po raz trzeci staje przed sądem 13 lutego 2019 r. Pyta, dlaczego sąd chce ją przesłuchiwać jeszcze dwukrotnie. Ppłk Więcek stwierdza, że wezwanie, które dostała w styczniu, jest już nieaktualne, a terminy posiedzeń wyznaczył jedynie rezerwowo.

Była żołnierka pyta też, w jakiej właściwie sprawie wszczęto śledztwo i tyle godzin ją przesłuchiwano.

– Dostaję różne pisma z sądów i prokuratur wojskowych. Pojawiają się sprzeczne informacje. Zapytałam więc sędziego, by raz na zawsze uciąć wątpliwości – wyjaśnia nam.

Jak zareagował sędzia?

– Czy pani mnie przesłuchuje? Pani była przesłuchiwana o czyny, nie o czyn – stwierdził i zajrzał w akta sprawy. Znalazł tam postanowienie prokuratora Zarosy o wszczęciu śledztwa.

Była żołnierka pyta ponownie: – Wysoki Sądzie, w jakiej sprawie wszczęto śledztwo i w jakiej sprawie przesłuchiwał mnie pan prokurator Zarosa?

Sędzia przyznaje w końcu, że chodzi o czyn związany z nadużyciem stosunku służbowego i doprowadzenia „innej osoby do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej”.

– Nadal nie dostrzega pan przekroczenia uprawnień przez prokuratora? Że bezprawnie mnie przesłuchiwał? – pyta Marchlewska.

Sędzia nie reaguje. Potem pada seria pytań. Karolina Marchlewska na koniec oświadcza, że w jej ocenie ofiara pokrzywdzona molestowaniem i mobbingiem w wojsku nie ma szans na sprawiedliwość: „oprawcy w mundurach nie ponoszą za to żadnych konsekwencji, a wręcz są pod ochroną przełożonych. Czy Wysoki Sąd i prokurator wzięli pod uwagę, ile trzeba odwagi i siły, żeby to zgłosić, o czym świadczy liczba postępowań o mobbing i molestowanie w wojsku?”.

Na razie to ostanie przesłuchanie Marchlewskiej. Co się dzieje z jej sprawą? Tego nie wiadomo. Marchlewska, choć ma status pokrzywdzonej, nie ma wglądu do akt własnej sprawy.

13.

Ostatni raz Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie orzekał w podobnej sprawie pięć lat temu. Od tego czasu nie zajmował się już przestępstwami na tle seksualnym w armii.

– Wojsko udaje, że nie ma problemu. Chowa głowę w piasek, a do mnie zgłaszają się kobiety z podobnymi historiami do mojej. Pocztą pantoflową dowiadują się, że to ja jestem kapral Anną z reportażu Onetu. Pytają, co mogą zrobić, proszą o pomoc, bo nie mają zaufania ani do instytucji w MON, które zajmują się prawami kobiet, ani do wojskowego wymiaru sprawiedliwości – mówi Marchlewska.

Po naszych materiałach o moletowaniu i mobbingu kobiet w Żandarmerii Wojskowej interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich. – Wojsko nie ma odrębnych procedur, które dotyczą dyskryminacji, w tym molestowania seksualnego – mówi Sylwia Spurek i dodaje, że RPO zwracał na to uwagę ministrowi obrony narodowej Mariuszowi Błaszczakowi.

O te kwestie pytali MON również posłowie opozycji. – Razem z Tomaszem Siemoniakiem, byłym ministrem obrony, wysłaliśmy do ministra Błaszczaka i premiera Mateusza Morawieckiego szereg pytań i interpelacji w sprawach, które upublicznił Onet. Na odpowiedzi czekaliśmy ponad 300 dni. Pisma są jednak tak ogólne i niejasne, że mamy wrażenie, że instytucje te unikają wręcz ustosunkowania się do problemu – mówi Monika Wielichowska, posłanka PO.

14.

Karolina Marchlewska od prawie dwóch lat nie ma pracy. Oficer, który miał dopuścić się wobec niej molestowania seksualnego, wciąż jest dowódcą pododdziału w Mazowieckiem Oddziale Żandarmerii Wojskowej.

ONET.PL