Zdjęcie rosomaków tankujących na stacji benzynowej przy drodze na Wschód dzień po ogłoszeniu stanu wyjątkowego nad wschodnią granicą Polski wywołało zamieszanie w internecie. Skojarzenie: „rosomak”, „stan wojenny”, „granica” podziałało – i w sieci zaczął się rozchodzić fałszywy przekaz. Opisujemy, gdzie i dlaczego jechały wozy wojskowe uchwycone przez fotografa na Orlenie.
Żołnierze przemieszczają się z zachodu na wschodnie poligony” – informował w niedzielę 5 września na Twitterze minister obrony Mariusz Błaszczak, zapowiadając ćwiczenia taktyczne 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej i publikując zdjęcia wojskowych transportów. Dywizja na swojej stronie podała, że „pierwsza faza ćwiczenia obejmuje przemieszczenie transportu kołowego na Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych w Nowej Dębie z wykorzystaniem dróg publicznych”. Minister tweetował, że „żołnierze przemieszczają się właśnie z zachodu na wschodnie poligony”.
Ale zdjęcia wojskowych pojazdów opancerzonych krążyły w internecie już wcześniej – zaraz po tym, jak prezydent Andrzej Duda zdecydował o wprowadzeniu stanu wyjątkowego w pasie przygranicznym z Białorusią.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego opublikowano 2 września – ma on trwać 30 dni od tego dnia. Internauci dzień później zaczęli rozsyłać zdjęcia tankujących na stacji PKN Orlen transporterów opancerzonych Rosomak – według nich wozy miały jechać w kierunku Białegostoku. Pisały o nich serwisy informacyjne, pisali użytkownicy portali społecznościowych. Fotografie najczęściej łączono z ogłoszonym właśnie stanem wyjątkowym, a rosomaki miały się kierować ku wschodniej granicy. Media, które nie do końca sprawdziły informacje, przyczyniły się do szumu informacyjnego.
Kto połączył rosomaki na Orlenie ze stanem wyjątkowym?
Tankujące na Orlenie Rosomaki przy drodze ekspresowej S8 do Białegostoku w czwartek 2 września sfotografował fotoreporter East News Jakub Kamiński. Trzy fotografie są dostępne w agencji z opisem: „Prezydent wydal 2 bm. rozporządzenie o wprowadzeniu 30-dniowego stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego i lubelskiego. N/z pojazdy wojskowe 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej na stacji Orlen przy S8 w kierunku Białegostoku. Nie wiadomo, czy obecność pojazdów ma związek ze stanem wyjątkowym”.
Fotografię w piątek 3 września opublikowały serwisy, m.in. Fakt.pl. Tytuł tekstu brzmiał: „Zdjęcie Rosomaków tankujących na Orlenie wywołało niemałe zamieszanie. Jaka jest prawda?”. W tekście informowano o ogłoszonym dzień wcześniej stanie wyjątkowym i napisano, że „niektórzy powiązali ten fakt (zdjęcie z Orlenu – red.) z wprowadzonym właśnie w przygranicznych miejscowościach stanem wyjątkowym”. A potem napisano, że „pojazdy należące do Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej rzeczywiście zmierzały w stronę granicy, ale nie tej z Białorusią” – bo według redakcji żołnierze przemieszczali się na Łotwę, „gdzie przez dwa tygodnie będą szkolić się na tamtejszych poligonach”. Tylko że podpis pod fotografią ze stacji Orlenu brzmiał: „Rosomaki tankują na Orlenie w drodze na białoruską granicę”.
Portal Onet.pl tego dnia też napisał o rosomakach na Orlenie – dając tytuł tekstu: „Pojazdy opancerzone widziane na drodze do Białegostoku. Zatrzymały się na Orlenie”. W leadzie czytaliśmy: „Pojazdy opancerzone zmierzały na wschód. W czwartek prezydent podpisał rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na części terytorium województw podlaskiego i lubelskiego”. Dopiero dalej w tekście była informacja: „Nie wiemy, jaki jest dokładny cel podróży. Może chodzić o szkolenia, jakie Wielkopolska Brygada Zmechanizowana ma odbyć na terytorium Łotwy”.
Serwis Fronda.pl swój tekst opatrzony zdjęciem Kamińskiego opatrzył tytułem: „Stan Wyjątkowy. W stronę granicy jadą pojazdy opancerzone”. W leadzie napisano: „W związku z trudną sytuacją na polsko-białoruskiej granicy, podobnie jak wcześniej zrobiły to władze Litwy i Łotwy, w Polsce na wniosek rządu prezydent Andrzej Duda ogłosił stan wyjątkowy. Jak informują media, w kierunku granicy z Białorusią zmierzały dziś wojskowe pojazdy opancerzone”. Dalej w tekście dopiero powołano się na Onet, że być może rosomaki jadą na Łotwę.
Również niejasno o rosmakach na Orlenie informował portal PolsatNews.pl. Tytuł jego tekstu brzmiał: „Stan wyjątkowy. Pojazdy opancerzone jadą w stronę granicy z Białorusią”. Choć w środku tekstu była informacja, że „według serwisu Defence24 pojazdy pancerne należą jednak do 1 Batalionu Piechoty Zmotoryzowanej Ziemi Rzeszowskiej 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej i udają się na dwutygodniowe międzynarodowe ćwiczenia na Łotwie”. Ale zdjęcie Kamińskiego, którym ją zilustrowano, podpisano: „Pojazdy wojskowe zmierzają w kierunku granicy z Białorusią”.
W linkach do artykułów serwisów internetowych użyto frazy „stan wyjątkowy”. Tak więc internauci szukający tego dnia informacji o stanie wyjątkowym mogli trafiać właśnie na te teksty – i wzmacniać błędne skojarzenia.
„Sponsorem Stanu Wyjątkowego jest Orlen”
Bo tego dnia na Twitterze pojawiły się posty na ten temat. „To są jaja? Co oni tym będą robić?” – pytał użytkownik konta o nazwie Exen. 3 września opublikował zrzut ekranu ze strony Fakt.pl, na którym widać zdjęcie rosomaków na Orlenie z podpisem „Rosomaki tankują na Orlenie w drodze na białoruską granicę”. Wpis polubiło ponad 470 internautów, ponad 90 udostępniło go dalej.
„#Kaczor ma swoją wojenkę. To nic, że tylko propagandowa. Na zdjęciach wygląda jak prawdziwa. Na dodatek on ją po ciężkich 'bojach’ wygra.I odbierze z trybuny defiladę zwycięstwa.A suweren będzie mu dozgonnie wdzięczny.#stanwyjatkowy” – skomentował kolejny użytkownik, udostępniając wpis z grafiką (pisownia postów oryginalna).
„To w ramach ćwiczeń Zapad, czy w ramach stanu wyjątkowego?” – pytała użytkowniczka Twittera w odpowiedzi na wpis. „Sponsorem Stanu Wyjątkowego jest Orlen, oficjalny dostawca paliwa wojska polskiego”; „Pokaz 'siły’, jak w stanie wojennym. Pamiętam przejazdy kolumn milicji i wojska”; „PR, bez silny pokaz siły dla szalonego suwerena” – pisali inni. „Jadą na Łotwę, nie pod granicę. Fakt już skorygował” – zauważył jednak jeden z komentujących ten post.
„Operacja Błaszczaka 'Silne wsparcie’Znak czasu……” – napisał np. 3 września na Twitterze inny internauta, publikując zdjęcie rosomaków na stacji benzynowej. Jeden z hasztagów towarzyszących wpisowi brzmiał: #stanwyjatkowy. Tweet polubiło ponad 200 użytkowników, podało dalej ponad 60.
„Stan nadzwyczajny – stanem nadzwyczajnym!Ale na Orlenie – tylko siku!” – skomentował inny użytkownik Twittera, również publikując znane zdjęcie (mógł jednak pomylić stan wyjątkowy z nadzwyczajnym – red.).
„Bezsensowna demonstracja siły bezsilnego rządu”; „Pokaz pisowskiej władzy nad ludem. W stanie wojennym wojskowe pojazdy były tankowane nie w CPN tylko przez wojskowe zaopatrzenie” – pisali pod postem internauci.
„Rosomaki na granicę? Raczej nie. Akurat tego dnia i tą trasą jechały dwa konwoje z 17. brygady na Rosomakach na ćwiczenia na Łotwę. Fotograf East News raczej wyciągnął zbyt pochopne wnioski, które potem rozdmuchano”- studził nastroje na Twitterze Maciej Kucharczyk, dziennikarz Gazeta.pl. W tweecie Kucharczyk udostępnił link do omawianego tu wcześniej artykułu w serwisie Fakt.pl. Na screenie tym widać już inny tytuł artykułu na stronie Fakt.pl, niż cytowaliśmy wyżej: „Wojsko na polskiej granicy. Tak wygląda stan wyjątkowy!”. To by znaczyło, że tytuł został zmieniony.
Gdzie rzeczywiście jechały rosomaki tankujące 2 września na stacji Orlen? Poniżej wyjaśnienia przedstawicieli wojska.
„Przejazd Rosomaków nie miał żadnego związku z sytuacją na granicy polsko-białoruskiej”
Sfotografowane przez Kamińskiego wozy należą do 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza. Kierowały się na Łotwę, a nie na granicę polsko-białoruską.
„Pragniemy poinformować, że pojazdy (…) to KTO Rosomak z 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej przemieszczające się na ćwiczenie Silver Arrow 21” – wyjaśnia w odpowiedzi na pytania Konkret24 biuro prasowe Ministerstwa Obrony Narodowej. „Przejazd Rosomaków nie miał żadnego związku z sytuacją na granicy polsko-białoruskiej” – podkreśla.
Informację potwierdza rzeczniczka 17. WBZ ppor. Anna Dominiak. „Jak można przeczytać na stronie www 17 Brygady Zmechanizowanej oraz na profilu jednostki na Facebooku, przemieszczenie sił i środków z zachodu, gdzie stacjonuje brygada, na ćwiczenie Silver Arrow 21 na Łotwie było pierwszym etapem ćwiczenia” – wyjaśnia w odpowiedzi dla Konkret24. Takie wpisy faktycznie ukazały się na stronie internetowej i facebookowej brygady. Żołnierze rozpoczęli przemieszczanie się 2 września.
„Ze względu na odległość, jaką musiały pokonać m.in. rosomaki, konieczne było dotankowanie tak ciężkiego sprzętu na trasie wynoszącej ponad 1000 km. Przemieszczenie pojazdów związane było wyłącznie z wyżej wymienionym międzynarodowym, ćwiczeniem Silver Arrow” – pisze rzeczniczka, odnosząc się do zdjęcia rosomaków na Orlenie. „17WBZ nie bierze udziału we wsparciu wschodniej granicy” – zaznacza ppor. Dominiak.
Silver Arrow 21 to ćwiczenia międzynarodowe na poligonie Adazi, trwają od 3 do 17 września. Zaangażowanych jest w nie 140 żołnierzy i 35 pojazdów z 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej – wyjaśnia MON. Ćwiczenia Silver Arrow odbywają się cyklicznie, były też w 2019 i 2020 roku.
