Jak wynika z danych Eurostatu w całej Unii Europejskiej więcej niż co piąta osoba ma 65 lat lub więcej. W 2023 r. w tej grupie wiekowej znalazło się 21,3 proc. populacji Wspólnoty, o 0,2 punktu procentowego (pp) więcej niż rok wcześniej. Natomiast w ciągu ostatniej dekady udział osób starszych w społeczeństwie UE wzrósł o 3,0 pp.
Najwyższy i najniższy udział osób starszych w populacji
Wśród państw członkowskich UE najwyższy udział osób w wieku 65 lat i starszych w populacji miały Włochy (24,0 proc.), Portugalia (23,9 proc.), Bułgaria (23,5 proc.), Finlandia (23,3 proc.), Grecja (23,0 proc.) i Chorwacja (22,7 proc.).
Najmniej seniorów po 65 roku życia mieszkało Luksemburgu, gdzie tylko 14,9 proc. społeczeństwa mieściło się w tej grupie wiekowej i w Irlandii, gdzie seniorzy powyżej 65 lat stanowili 15,2 proc. społeczeństwa.
Pod względem udziału 65 latków w całej populacji Polska nie wypada najgorzej, bo zajmuje dopiero 19. pozycję wśród wszystkich państw UE. W naszym kraju prawie co piąty mieszkaniec ma 65 lat lub więcej. Udział osób starszych na poziomie 19,9 proc. populacji to mniej 1,4 pp niż wynosi średnia dla całej UE.
W Polsce udział osób starszych rośnie najszybciej w UE
Jednak nie sam obecny poziom udziału osób starszych w społeczeństwie spędza sen z powiek demografom, a jego szybki wzrost. W 2023 r. w porównaniu z 2022 r. udział osób w wieku 65 lat i starszych wzrósł w 20 państwach członkowskich, wśród nich znalazła się Polska. W ciągu roku odsetek osób starszych w polskim społeczeństwie wzrósł o 0,5 pp., a w ciągu dekady, czyli od 2013 r., aż o 5,5 pp. I był to najwyższy skok wśród wszystkich państw UE. Za nami znalazły się Słowacja (wzrost o 4,8 pp), Chorwacja (4,6 pp), oraz Finlandia i Portugalia (oba po 4,5 pp). Średni wzrost udziału seniorów w populacji dla całej UE wynosił 3 pp.
Najwyższa mediana wieku
W ubiegłym roku mediana (czyli inaczej wartość środkowa) wieku populacji UE wzrasta i wynosiła 44,5 roku. Oznacza to, że połowa populacji UE była starsza niż 44,5 roku, podczas gdy druga połowa była młodsza. We wszystkich państwach członkowskich UE mediana wieku wahała się od 38,4 roku na Cyprze do 48,4 roku we Włoszech.
W Polsce mediana wieku była na poziomie 42,6 lat, co plasuje nas w środku stawki, o 1,9 pp poniżej średniej UE.
Mediana wieku w UE wzrosła o 2,3 roku (średnio o 0,23 roku rocznie) między 2013 a 2023 rokiem, wzrastając z 42,2 lat w 2013 roku do 44,5 roku w 2023 r. W tym samym czasie w Polsce wartość środkowa wieku populacji wzrosła o 3,8 lat, i był to szósty największy wzrost. Przed nami znalazły się Portugalia, Grecja, Hiszpania, Włochy i Słowacja.
Wśród państw Wspólnoty znalazły się też przypadki, gdzie mediana nieznacznie, ale jednak spadła. W Szwecji mediana wieku spadła z 40,9 roku w 2013 roku do 40,8 roku w 2023 roku, a na Malcie z 40,5 roku w 2013 roku do 40,1 roku w 2023 roku.
Współczynnik obciążenie demograficznego
Oczekuje się, że w Europie w nadchodzących dekadach udział osób starszych w całkowitej populacji znacznie wzrośnie, co może doprowadzić do zwiększonego obciążenia osób w wieku produkcyjnym w zakresie zapewnienia wydatków socjalnych wymaganych przez starzejącą się populację.
Współczynnik obciążenia wiekiem emerytalnym dla UE wynosił 36,4 proc. w 2023 r., oznacza to, że na 100 osób w wieku od 20 do 64 lat, przypadało nico ponad 36 emerytów.
Współczynnik obciążenia wiekiem emerytalnym w państwach członkowskich UE wahał się od najniższych wartości 23,2 proc. w Luksemburgu i 25,8 w Irlandii, do najwyższych wartości 41,5 proc. w Finlandii, 41,0 proc. w Portugalii i we Włoszech.
W Polsce wskaźnik obciążenie demograficznego wiekiem emerytalnym był na poziomie 33,2 proc. i to wcale nie jest zły wynik, bo plasuje na w dolnej części zestawienia poniżej średniej UE.
Polska „liderem” wzrostu wskaźnika obciążenia demograficznego
W latach 2022–2023 wskaźnik obciążenia demograficznego wzrósł w 21 państwach członkowskich, w tym także w Polsce o 1,2 pp. Jednak na przestrzeni 10 lat wzrost obciążenia demograficznego w Polsce jest zatrważający. W 2013 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało nieco ponad 22 emerytów, bo wskaźnik był na poziomie 22,2 proc. Do 2023 r. obciążenie wiekiem emerytalnym skoczyło do poziomu 33,2 proc. czyli o 11 pp., czym niestety „zdeklasowaliśmy konkurencję”. Druga na liście Finlandia zanotowała w ciągu dekady wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego o 9,6 pp.
Co dale z populacją Europy?
Jak prognozuje Eurostat w okresie od 2023 do 2100 r. spodziewany jest spadek udziału ludności w wieku produkcyjnym, podczas gdy osoby starsze prawdopodobnie będą stanowić coraz większą część całkowitej populacji. Szacunki Eurostatu wskazują, że do 2100 r. osoby w wieku 65 lat i starsze będą stanowić 32,5 proc. populacji UE do 2100 r. w porównaniu z 21,3 proc. w 2023 r.
W wyniku przemieszczania się ludności między grupami wiekowymi przewiduje się, że współczynnik obciążenia demograficznego w wariancie 1, gdzie do grupy osób w wieku produkcyjnym zaliczane są osoby do 15 do 64 roku życia, w UE wzrośnie prawie dwukrotnie z 33,4 proc. w 2023 r. do 59,7 proc. do 2100 r., a mediana wieku wzrośnie o 5,7 roku, z 44,5 roku w 2023 r. do 50,2 roku w 2100 r.
