Amerykańskie sankcje wobec Polski. Zlekceważone OSTRZEŻENIE z USA

Prezydent Andrzej Duda i premier Mateusz Morawiecki nie mają szans na wizytę w Białym Domu. Amerykanie wprowadzili szczególne sankcje wobec polskich władz – do czasu przyjęcia zmian w ustawie o IPN prezydent ani wiceprezydent USA nie będą się z nimi spotykać. Onet dysponuje dokumentami, które to potwierdzają.

Dziennikarze Onetu zdobyli dokumenty, pokazujące potężny kryzys w relacjach polskiego rządu z Amerykanami, wywołany przyjęciem ustawy o IPN. Choć rząd oficjalnie robi dobrą minę do złej gry, to lektura owych dokumentów pokazuje jasno: w ciągu ostatniego ćwierćwiecza relacje z USA nie były tak napięte.

Trzej ważni Amerykanie

Kluczowa jest notatka polskiej ambasady w Waszyngtonie, która powstała 20 lutego. To dwa tygodnie po podpisaniu przez prezydenta ustawy o IPN i skierowaniu jej do Trybunału Konstytucyjnego. Ale przede wszystkim – trzy dni po głośnym wystąpieniu premiera Mateusza Morawieckiego w Monachium, gdzie mówił m.in. o „żydowskich sprawcach” Holokaustu, co wywołało burzę w Izraelu, USA i Europie Zachodniej.

Dyplomaci naszej ambasady spotkają się wówczas z trzema ważnymi przedstawicielami administracji USA. To:

Molly Montgomery, specjalna doradczyni wiceprezydenta USA Mike’a Pence’a do spraw Europy i Rosji,

Thomas K. Yazdgerdi, odpowiedzialny w Departamencie Stanu za kwestie dotyczące Holokaustu,

1. Wess Mitchell, jeden z najbliższych współpracowników szefa dyplomacji USA Rexa Tillersona. Mitchell zajmuje stanowisko „asystenta sekretarza stanu do spraw Europy oraz Euroazji”. Ale nie jest asystentem w polskim rozumieniu tego słowa. To stanowisko odpowiadające w polskiej nomenklaturze dyrektorowi departamentu lub też pełnomocnikowi ministra. Mitchell to ważna persona w Departamencie Stanu — odpowiada za stosunki z 50 krajami oraz z NATO i Unią Europejską.

Ultimatum w poufnej notatce

To właśnie Wess Mitchell jest na spotkaniu najostrzejszy wobec Polaków. Mówi, że ustawa o IPN jest nie do przyjęcia dla USA, bo uderza w wolność wypowiedzi. I stawia ultimatum opisane w trzech punktach.

Po pierwsze – do momentu zażegnania sporu o ustawę, USA wprowadzają dla polskich władz zakaz kontaktów dwustronnych na najwyższym szczeblu Białego Domu. A zatem nie ma mowy o spotkaniach z prezydentem Donaldem Trumpem oraz wiceprezydentem Pencem.

Po wtóre – Mitchell twierdzi, że w Kongresie USA narastają nastroje antypolskie. A to amerykański parlament musi się zgodzić na finansowanie projektów wojskowych w Polsce – takich choćby jak stacjonowanie w naszym kraju ciężkiej brygady amerykańskiego wojska. Mitchell przestrzega, jeśli polskie władze nie ustąpią w sprawie ustawy o IPN, to może dojść do blokady finansowania współpracy wojskowej.

Zlekceważone ostrzeżenie z Ameryki

Plotki o tak ostrym ultimatum Amerykanów krążyły w politycznym światku od kilku dni – wspominał o nich m.in. „Dziennik Gazeta Prawna”. Gazeta zwracała uwagę, że 8 lutego prezydent Andrzej Duda rozpoczął czterodniową wizytę w Korei Południowej, a z okazji zimowych Igrzysk Olimpijskich był tam również wiceprezydent USA. „Mimo podejmowanych prób nie udało się zorganizować spotkania Duda – Pence. Rozmówca DGP z Pałacu Prezydenckiego przekonuje, że to efekt braku czasu po stronie amerykańskiej” – pisała gazeta.

Notatka z polskiej ambasady w USA przeczy takiej wersji prezydenckiego współpracownika – Amerykanie naprawdę wydali polskiemu prezydentowi i premierowi zakaz spotkań z Trumpem oraz Pencem.

Morawiecki przejęty, a Kaczyński nie

Jak twierdzą nasze źródła, notatka błyskawicznie trafiła na biurka premiera Mateusza Morawieckiego oraz prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego. Reakcje obu polityków były jednak odmienne. Szef rządu – jak relacjonuje nam jeden z jego bliskich współpracowników – natychmiast się zorientował, że retorsje ze strony amerykańskiej administracji to nie przelewki, a stosowanie ustawy o IPN może doprowadzić do potężnego kryzysu w relacjach z USA.

– Stwierdzenie, że dopóki spór wokół ustawy będzie istniał, to nie ma możliwości spotkań dwustronnych na najwyższym szczeblu w Białym Domu to sygnał, którego nie mogliśmy zlekceważyć – mówi nam bliski współpracownik Morawieckiego. I dodaje: – Stąd niemal natychmiastowe polecenie premiera, by z misją dyplomatyczną do USA udał się wiceminister spraw zagranicznych Marek Magierowski.

Magierowski zaledwie tydzień po powstaniu notatki już był w Waszyngtonie, gdzie odbył kilkanaście spotkań m.in. z kongresmenami i przedstawicielami wszystkich największych organizacji amerykańskich Żydów, w tym z Sarą Bloomfield, dyrektorką waszyngtońskiego Muzeum Holokaustu. Najważniejsze znaczenie miało jednak spotkanie z Wessem Mitchellem.

– Wess Mitchell bardzo docenił to, że pojawiłem się w Waszyngtonie i rozmawiałem z tak wieloma przedstawicielami różnych środowisk na temat tej nowelizacji, która, nie ma co ukrywać, wzbudziła olbrzymie kontrowersje i wątpliwości za oceanem – mówił po powrocie Magierowski. Zapewniał jednocześnie, że w sprawach, które dla Polski i USA są najważniejsze w relacjach dwustronnych, w tym kwestiach bezpieczeństwa, „nic się nie zmienia”. Magierowski nie chciał rozmawiać z Onetem o całej sprawie.

Z naszych informacji wynika także, że notatką nie przejął się prezes PiS Jarosław Kaczyński. Co więcej – uspokajał Morawieckiego, który miał mu osobiście tłumaczyć konsekwencje wejścia w życie ustawy o IPN dla relacji z Ameryką. To wówczas – jak twierdzą nasze źródła – miała powstać koncepcja „zamrożenia” ustawy, która następnie została kanałami dyplomatycznymi przekazana zarówno stronie izraelskiej, jak i amerykańskiej. Prezes PiS na nią przystał – miał być to gest dobrej woli ze strony polskich władz.

W obronie Grossa

Zakaz wjazdu do Białego Domu, a także groźba cięć budżetów wojskowych to wciąż jeszcze nie wszystkie ostrzeżenia ze strony władz USA. Notatka polskiej ambasady zawiera bowiem jeszcze jeden punkt. Otóż, Amerykanie oświadczyli polskim dyplomatom bardzo dobitnie, że jeśli nasza prokuratura zacznie ścigać na podstawie ustawy o IPN jakiegokolwiek obywatela USA, to skutki będą „dramatyczne”. Tak naprawdę mają na myśli jedną konkretną osobę – to Jan Tomasz Gross, autor kontrowersyjnych książek obciążających Polaków współodpowiedzialnością za Holokaust. Skąd wiadomo, że chodzi o Grossa? Jak ujawniliśmy w piątek, Amerykanie bardzo się interesowali sprawami w Polskiej prokuraturze, które go dotyczyły.

Gdy 19 stycznia – na tydzień przed uchwaleniem ustawy o IPN – w Warszawie pojawił się wspomniany Thomas Yazdgerdi z Departamentu Stanu, w MSZ podjęła go delegacja na czele z Maciejem Pisarskim, pełnomocnikiem do spraw kontaktów z diasporą żydowską.

Rozmawiano głównie o ustawie reprywatyzacyjnej i ustawie o IPN. Po tym spotkaniu powstała notatka firmowana przez Pisarskiego. W notatce tej napisano jasno, że Yazdgerdi „powtórzył znane i wielokrotnie sygnalizowane stanowisko, że w przypadku uchwalenia zmian w ustawie o IPN, jak również w przypadku oskarżenia J.T. Grossa Departament Stanu będzie zmuszony do wyrażenia krytycznego stanowiska”.

Ta notatka dowodzi, że – po pierwsze – politycy PiS mówili nieprawdę, twierdząc, że polski rząd nie został ostrzeżony, że Amerykanie nie akceptują ustawy o IPN. Po wtóre – pokazuje, że Departament Stanu jest gotowy sięgnąć po wszystkie środki, aby zablokować ściganie Grossa przez polską prokuraturę.

A MSZ milczy

Czemu mimo ostrzeżeń ze strony Amerykanów PiS ustawę o IPN przyjął? Bo notatka z MSZ nie dotarła na czas do kluczowych osób w państwie. Na przykład do resortu sprawiedliwości — który pilotował przepisy dotyczące IPN – trafiła dopiero 30 stycznia, czyli cztery dni po przyjęciu ustawy w Sejmie. Zazwyczaj dokumenty są przekazywane w jeden, dwa dni, a tym razem wędrowały ponad tydzień.

Dlaczego? Nie doczekaliśmy się stanowiska MSZ w tej sprawie.

Resort spraw zagranicznych nie chciał nam także skomentować notatki z ambasady w Waszyngtonie, w której opisane jest ultimatum amerykańskich władz wobec rządu PiS. „MSZ nie udostępnia korespondencji o charakterze roboczym lub niejawnym prowadzonej między centralą a placówkami zagranicznymi” – napisano nam, choć wcale nie prosiliśmy o udostępnienie notatki, bo ją mamy.

Z informacji Onetu wynika zresztą, że szef MSZ Jacek Czaputowicz długo nie wiedział o istnieniu tej notatki. Jak to możliwe? Nasi informatorzy zarówno w MSZ, jak i w partii rządzącej mówią wprost, że został pominięty. – O kluczowych sprawach czasem nie jest informowany lub jest informowany z opóźnieniem – słyszymy. Tak się ma dziać od momentu, kiedy Czaputowicz objął resort spraw zagranicznych.

ANDRZEJ GAJCY I ANDRZEJ STANKIEWICZ, ONET.PL