Minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak, by udowodnić, że „Wojsko Polskie rośnie w siłę”, opublikował wykres pokazujący liczebność armii w 2015 i 2022 roku. Zestawiono na nim nieporównywalne dane, wprowadzając w błąd.
Gdy w ubiegłym tygodniu portal Onet informował o „lawinie odejść z wojska”, z nieoficjalnych informacji wynikało, że w tym roku z armii odejdzie ok. 9 tys. żołnierzy. Dziennikarze ujawnili, że Ministerstwo Obrony Narodowej przesunęło coroczne podwyżki ze stycznia na marzec, aby powstrzymać falę rezygnacji. W odpowiedzi na to – i na kolejne artykuły w mediach o odejściach z wojska – minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak opublikował 29 stycznia na Twitterze grafikę zatytułowaną „Wojsko Polskie rośnie w siłę”. Na wykresie pokazano słupki z liczbą żołnierzy w 2022 i 2015 roku, liczbą powołań żołnierzy w stosunku do zwolnień ze służby w 2022 roku oraz te same dane w styczniu 2023 roku.
„To tyle na temat rzekomego exodusu żołnierzy. Wojsko Polskie rośnie w siłę! Mamy coraz więcej żołnierzy, którzy dysponują najnowocześniejszym sprzętem. Odtwarzamy jednostki i tworzymy nowe. Tylko w tym roku w dobrowolnej zasadniczej służbie wojskowej przygotowaliśmy 25 tys. miejsc” – napisał minister.
Temat został poruszony także na wspólnej konferencji prasowej ministra Błaszczaka z premierem Mateuszem Morawieckim, gdy 30 stycznia politycy odwiedzili 18. Dywizję Zmechanizowaną w Siedlcach. Tam szef rządu mówił: „Dzisiaj stan polskiej armii jest o ponad jedną czwartą większy niż jeszcze w 2015 roku”. Potem wykres resortu obrony opublikowano także na profilach kancelarii premiera.
Sęk w tym, że wystarczy się przyjrzeć słupkom – ich długości i opisom – by stwierdzić, że podane tam dane o liczebności armii w 2015 i 2022 roku są niewłaściwie porównane. Słupek z liczbą 8988 jest niemal tak długi jak ten z liczbą 95 000, co świadczy o zaburzeniu skali. A biorąc pod uwagę, że w liczbach za styczeń 2023 do żołnierzy zawodowych dodano ochotników z dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, trudno uznać grafikę MON za wiarygodną – wprowadza w błąd.
W 2015 roku tylko zawodowi, w 2022 roku już wszyscy
Na wykresie napisano, że w 2015 roku, gdy rząd Zjednoczonej Prawicy przejmował władzę, w Polsce było 95 tys. żołnierzy, a na koniec 2022 roku już 164 tys. – czyli ponad 70 proc. więcej. Jak pisaliśmy jednak w listopadzie 2022 roku w Konkret24, z określeniem liczebności polskiej armii wiąże się pewien problem. Oficjalne dane są podawane przez Ministerstwo Obrony Narodowej w corocznych informacjach o budżecie resortu, publikowanych na stronie MON od 2010 roku. Zestawione na wykresie liczby za 2015 i 2022 rok są jednak nieporównywalne, ponieważ obejmują różne grupy.
W 2022 roku na łączną podaną liczbę żołnierzy – wynoszącą według informacji o budżecie 163,1 tys. – składało się 115,5 tys. żołnierzy zawodowych; 35 tys. żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej; 8 tys. kandydatów na żołnierzy zawodowych; 3,6 tys. żołnierzy służby przygotowawczej (dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej) i 1 tys. żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych. Zawodowi mundurowi zostali więc połączeni z WOT oraz z kandydatami na żołnierzy.
Natomiast dane za 2015 rok pokazują tylko żołnierzy zawodowych. Według archiwalnej informacji o budżecie w tamtym czasie było ich 100 tys. (na wykresie jest 95 tys.). Razem z żołnierzami Narodowych Sił Rezerwowych (20 tys.) i kandydatami na żołnierzy zawodowych (2650) w 2015 roku dawało to łącznie 122,7 tys. żołnierzy. W 2015 roku nie było jeszcze Wojsk Obrony Terytorialnej.
Co więcej, w listopadzie 2022 roku MON zmienił sposób liczenia samych żołnierzy zawodowych: od tego czasu wlicza do nich wszystkich studentów uczelni wojskowych już po ukończeniu pierwszego roku. Resort tłumaczy, że wynika to z przepisów uchwalonej w zeszłym roku ustawy o obronie ojczyzny. Z tego powodu nawet sama liczba żołnierzy zawodowych z 2015 roku (100 tys.) nie jest w pełni porównywalna z obecną (115,5 tys.).
Raz sami żołnierze zawodowi, raz ochotnicy z dobrowolnej służby
Wątpliwości metodologiczne budzą także dwa pozostałe zestawienia na wykresie. Na jednym porównano liczbę powołań żołnierzy zawodowych i liczbę zwolnień ze służby w 2022 roku. Według informacji resortu obrony powołań miało być ponad 4,7 tys. więcej niż zwolnień.
Na kolejnych dwóch słupkach porównano natomiast sytuację ze stycznia 2023 (mimo że w momencie publikacji wykresu styczeń jeszcze trwał) – ale do liczby powołań żołnierzy zawodowych dodano powołania żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej (DZSW). Ta instytucja powstała na mocy ustawy o obronie ojczyzny z 2022 roku i zastąpiła służbę przygotowawczą. W jej ramach ochotnicy, którzy nie byli wcześniej w wojsku, odbywają miesięczne szkolenie podstawowe, które kończy się złożeniem przysięgi i wydaniem książeczki wojskowej. Następnie mogą kontynuować szkolenie, tym razem w ramach 11-miesięcznego szkolenia specjalistycznego, lub zostać przeniesieni do rezerwy.
Łączenie powołań żołnierzy zawodowych z żołnierzami DZSW i zestawianie ich z liczbą zwolnień ze służby zawodowej wprowadza więc w błąd. Tym bardziej, że – jak informował Onet – „z wojska odchodzą najbardziej doświadczeni ludzie. Chodzi m.in. o żołnierzy sił specjalnych, marynarzy, pilotów, logistyków, czołgistów czy artylerzystów”. Nawet mimo połączenia powołań żołnierzy zawodowych i żołnierzy z DZSW w styczniu tego roku było ich jednak mniej niż zwolnień ze służby zawodowej. MON informował o 4,4 tys. odejść, a według doniesień medialnych może ich być nawet dwa razy więcej.
