Teoretycznie bardzo łatwo jest zamieszkać w Niemczech. Jednak wiele prób osiedlenia się w RFN osób z Polski kończy się dramatycznie głównie za sprawą nieznajomości zasad funkcjonowania niemieckiego państwa.
Osiedlić się w RFN na czas określony lub na pobyt stały jest teoretycznie łatwo. Unijne prawo swobodnego przepływu umożliwia obywatelom krajów UE osiedlanie się tam, gdzie chcą, jeśli tylko spełnią określone warunki.
Przez pierwsze trzy miesiące obywatel każdego państwa UE traktowany jest w Niemczech, bez względu na to, jakie ma plany, jako turysta. Po trzech miesiącach osoby, które chcą zostać w RFN na czas określony lub na stałe muszą dopełnić trzech podstawowych obowiązków: zameldować się w miejscu pobytu, ubezpieczyć się w jednej z kas chorych i założyć konto, na które będą wpływać środki na utrzymanie. – Niedopełnienie tych obowiązków jest równoznaczne ze złamaniem unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się – mówi Witold Kamiński z Polskiej Rady Społecznej w Berlinie.
W Niemczech obowiązku meldunkowego należy dopełnić właściwie w ciągu 7 dni od daty wjazdu na teren kraju. Jeżeli planujemy dłuższy pobyt, musi to koniecznie nastąpić przed upływem trzeciego miesiąca od daty przybycia do Niemiec. Wtedy przestajemy być w świetle prawa niemieckiego i unijnego „turystą”.
Jeżeli ktoś w Niemczech wynajmie mieszkanie już na początku pobytu, obowiązkowo musi się zameldować w ciągu dwóch tygodni licząc od dnia, w którym wprowadził się do lokalu. UWAGA: Za niedopełnienie tego obowiązku grozi w RFN kara grzywny. Należy również pamiętać, że bez zaświadczenia o miejscu zamieszkania (Anmeldebestätigung) nie można załatwić w RFN wielu spraw, na przykład nie można otworzyć konta w banku, zgłosić się do pośredniaka (Job Center), zaciągnąć kredyt, zrobić zakupy na raty itd.
Formalności meldunkowych dopełnia się w lokalnym urzędzie w miejscu zamieszkania. W Niemczech noszą one różne nazwy: Stadtverwaltung, Bürgerservice, Einwohnermeldeamt, Einwohneramt, Bezirksamt, itd. Przed zgłoszeniem się do urzędu należy wypełnić formularz. Można go ściągnąć z internetu i wypełnić w domu. UWAGA: Formularze meldunkowe ściąga się z portalu internetowego właściwego urzędu w miejscowości, w której chcemy zamieszkać, gdyż różnią się one od siebie, jak np. te w Berlinie czy Düsseldorfie.
Formularze meldunkowe noszą w Niemczech różne nazwy: Anmeldeformular, Meldeschein, Anmeldevordruck, itd. Znajdziemy go wpisując w wyszukiwarce najpierw nazwę miejscowości, gdzie wynajmujemy lokal a obok „Anmeldung“ (zameldowanie) np. Hamm Anmeldung.
Meldując się w Niemczech możemy zgłosić: adres hotelu, pensjonatu, w których mieszkamy lub mieszkania, ale: musimy mieć zgodę podnajmującego, czyli w urzędzie meldunkowym przedkładamy oprócz wypełnionego formularza meldunkowego także umowę najmu lub przychodzimy z osobą, która chce nas u siebie zameldować.
– Kiedyś podawało się jakikolwiek adres i nazwisko „z dzwonka” i meldowało. Teraz trzeba mieć w Niemczech zgodę najemcy – potwierdza Witold Kamiński.
Do zameldowania wystarczy przedłożenie ważnego dowodu osobistego. UWAGA: Po zameldowaniu zaczynamy istnieć prawnie w ewidencji mieszkańców RFN, aż do chwili wymeldowania się z miejsca zamieszkania. Dlatego, po trzech miesiącach może się zdarzyć, że lokalny Urząd ds. Cudzoziemców (Ausländeramt) zapyta nas o ubezpieczenie (Krankenversicherung) i posiadanie własnych środków na utrzymanie. Zdarza się to, gdy ktoś np. nie płaci czynszu, albo zgłosi się po zasiłki socjalne czy świadczenia dla bezrobotnych nie mając do tego uprawnień.
Zgodnie z niemieckim prawem meldunkowym nie trzeba udzielać odpowiedzi na pytania o przynależność do ugrupowań politycznych, preferencjach wyborczych czy religijnych własnych jak i rodziny. Wypełniając rubrykę wyznanie (Religionsgemeinschaft), trzeba się liczyć w Niemczech z odciąganiem od dochodów podatku kościelnego. Inna opcja: napisać „nein” (nie).
Własne środki na utrzymanie na koncie
Osoba osiedlająca się w RFN jest zobowiązana wykazać, że stać ją na to, aby mieszkać w tym kraju. Dlatego musi mieć konto bankowe (Girokonto), a na nim środki na utrzymanie. Dokonując np. zakupu na kredyt czy wynajmując mieszkanie trzeba w Niemczech wykazać się zdolnością kredytową. Sprawdza się to w rejestrze „SCHUFA” (odpowiednik polskiego Biura Informacji Kredytowej – BIKu).
Źródła pochodzenia środków na utrzymanie w Niemczech są obojętne.
Mogą to być pieniądze np. od dobrego wujka, od rodziców, dochody z wynajmu domu/mieszkania w Polsce (w Niemczech, czy gdziekolwiek), z posiadanego majątku i oczywiście z pracy. Ale na to wszystko trzeba mieć wiarygodne dowody.
Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne
Ubezpieczenie zdrowotne (Krankenversicherung) jest jedynym obowiązkowym ubezpieczeniem dla każdego, kto mieszka w Niemczech. Dlaczego? Aby w razie wypadku osoba przebywająca w szpitalu nie stała się obciążeniem dla podatnika. W przypadku polskich obywateli może się zdarzyć, że ubezpieczenie zdrowotne nie przewiduje przejęcia kosztów pobytu w szpitalu. Jeśli tak będzie i nie będziemy w stanie pokryć tych kosztów z własnej kieszeni, wtedy włącza się Urząd ds. Cudzoziemców i prosi o opuszczenie Niemiec. Jest to klasyczna sytuacja niedopełnienia warunków prawa unijnego do swobodnego przemieszczania się. Ubezpieczenie zdrowotnie nie musi być zawarte w Niemczech, ale musi odpowiadać niemieckim standardom.
Do RFN jako przesiedleniec
Obywatele polscy z niemieckim pochodzeniem, którzy zamierzają osiedlić się na stałe w Niemczech, ale nie posiadają jeszcze niemieckiego obywatelstwa, powinni koniecznie zapoznać się ze zmianami dotyczącymi procedury uzyskania statusu przesiedleńca (Aussiedler), jakich dokonano w latach 1992 i 1997 w ustawie regulującej te procedury tzw. Bundesvertriebenengesetz (BVFG). Taki status mogą uzyskać obecnie, spełniając pewne warunki, tylko osoby urodzone przed 1 stycznia 1993 roku. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają niemieckie placówki dyplomatyczne w Polsce. To one wydają tzw. Aufnahmebescheid, czyli stosowne zaświadczenie po weryfikacji niemieckiego pochodzenia i przyznaniu statusu przesiedleńca, z którym można osiedlić się w Niemczech.
Niemieckie MSW podkreśla, że „szczególnym dowodem” na przynależność do narodu niemieckiego jest znajomość języka na poziomie co najmniej B1, umożliwiająca prowadzenie zwykłej rozmowy. UWAGA: Od 1997 roku znajomość niemieckiego sprawdzana jest u osób ubiegających się o status przesiedleńca.
Świadczenia bez automatyzmu
Na zapytanie adresowane do niemieckiego MSW w sprawie aktualnych regulacji prawnych dotyczących przesiedlania osób pochodzenia niemieckiego z Polski do RFN i uzyskania przez nie statusu przesiedleńca, DW otrzymała następującą odpowiedź:: „Status przesiedleńca w Niemczech po nowelizacji ustawy 31 grudnia 1992 roku, może uzyskać każda osoba pochodzenia niemieckiego, która dowiedzie, że 31.12.1992 roku, albo później, doznała dyskryminacji lub pogorszenia swej sytuacji z powodu niemieckiego pochodzenia”.
Procedurę przyznawania statusu przesiedleńca przeprowadzaBundesverwaltungsamt. Ministerstwo spraw wewnętrznych RFN zwraca też uwagę, że wniosek o przyznanie statusu przesiedleńca powinien zostać przesłany z wymaganymi dokumentami z kraju zamieszkania, czyli z Polski na adres Bundesverwaltungsamt, 50728 Köln. Odpowiednie formularze do złożenia wniosku można wydrukować z portalu internetowego urzędu. Po pozytywnym załatwieniu wniosku i otrzymaniu „Aufnahmebescheid” osoba przesiedlająca się do Niemiec powinna się najpierw zarejestrować w obozie przejściowym np. we Friedlandzie w Dolnej Saksonii. Adres: Landesaufnahmestelle Niedersachsen 37133 Friedland, Heimkehrerstraße 18.
Przesiedleńcy, ich małżonkowie oraz dzieci mają prawo do świadczeń takich na przykład jak kursy integracyjne, jednorazowe wsparcie finansowe na urządzenie się itd. UWAGA: „O tym, czy przesiedleniec z Polski ma automatycznie prawo do świadczeń dla bezrobotnych decydują odpowiednie urzędy,które rozpatrujące każdą sprawę indywidualnie”, informuje niemieckie MSW na zapytanie DW. To znaczy, że przesiedleńcy z Polski nie otrzymują automatycznie zasiłków dla bezrobotnych. Takie regulacje dotyczą też osób z polską emeryturę, które na podstawie swego niemieckiego pochodzenia zamierzają się przenieść do RFN, zaznacza niemieckie MSW. Bliższych informacji na tematy zatrudnienia, zasiłków i innych zabezpieczeń społecznych udzielaMinisterstwo Pracy i Opieki Społecznej RFN.
Od osób, którym przyznaje się w RFN status przesiedleńca, oczekuje się, że w ciągu 6 miesięcy od chwili opuszczeniu kraju pochodzenia, ich stałym miejscem zamieszkania staną się Niemcy. To znaczy, że w świetle prawa niemieckiego i unijnego, posiadane mieszkanie lub dom w Polsce musi figurować jako drugi adres za granicą.
Barbara Cöllen
