Gazeta Wyborcza opublikowała list „środowisk obywatelskich, artystów, intelektualistów, księży rzymskokatolickich, dziennikarzy i aktywistów” do wicepremiera i ministra kultury Piotra Glińskiego, w którym wezwano do przywrócenia dawnego napisu na pomniku nagrobnym bojowników UPA na górze Monastyrz na Podkarpaciu.
Jak pisaliśmy , tuż przed niedawną wizytą Andrzeja Dudy na Ukrainie na grobie bojowników OUN-UPA na górze Monastyrz koło Werchraty w woj. podkarpackim pojawiła się nowa tablica. Zastąpiła ona starą, rozbitą w 2015 roku tablicę, na której m.in. znajdowały się nazwiska osób mających spoczywać w tym miejscu a także napis „Polegli za wolną Ukrainę”. Odnowienia tablicy domagała się strona ukraińska, a strona polska zapowiadała, że załatwi ten temat przed wizytą prezydenta RP na Ukrainie. Na nowej tablicy pominięto nazwiska upowców i inne napisy, które zastąpiono inskrypcją w języku polskim i ukraińskim o treści: „Zbiorowa mogiła Ukraińców którzy zginęli w walce z sowieckim NKWD w lasach monasterskich w nocy z 2 na 3 marca 1945 roku”.
Zdaniem sygnatariuszy listu, który ukazał się w środę na stronie internetowej Gazety Wyborczej, tablica nie została „odnowiona” ponieważ zabrakło na niej dotychczasowych napisów. Członków UPA nazwano przy tym „żołnierzami” oraz „partyzantami”.
„Jesteśmy oburzeni faktem zamiany tablic, przede wszystkim usunięciem imion i nazwisk poległych partyzantów ukraińskich oraz inskrypcji widniejącej na oryginalnej tablicy. Usunięcie nazwisk poległych jest dla nas barbarzyńskim aktem odebrania poległym ich podmiotowości, istnieje bowiem pełen ich spis, nie są nieznani. Tablica wyrażała szacunek dla ludzi, którzy zginęli, i dla idei, o którą walczyli” – czytamy w liście do wicepremiera Glińskiego.
Zdaniem sygnatariuszy listu pozbawianie zmarłych nazwisk to „obyczaj bolszewicki”. W liście wyrażono też brak zrozumienia dla decyzji o usunięciu napisu „Polegli za wolną Ukrainę!”.
Zdaniem autorów listu poprzedni kształt upamiętnienia został uzgodniony w 1998 roku pomiędzy Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Związkiem Ukraińców w Polsce. Według nich reprezentujący Okręg Wołyń członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK Władysław Filar i Andrzej Żupański nie byli przeciwni umieszczeniu nazwisk na nagrobku.
„Z oburzeniem i wielkim bólem odczytujemy akt zamiany tablicy upamiętniającej poległe osoby na tablicę wymazującą ich nazwiska” – czytamy. „Zwracamy się z żądaniem przywrócenia na tablicy nagrobnej w Monasterzu spisu pochowanych w mogile żołnierzy Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz przywrócenia inskrypcji: Poległym za wolną Ukrainę ” – napisano w liście.
W piśmie znalazł się też postulat uregulowania kwestii napisów na ukraińskich upamiętnieniach w Polsce na wzór uzgodnień, które zawarto ponad 20 lat temu z mniejszością niemiecką.
Sygnatariusze listu przypomnieli, że w styczniu br. poprzednia tablica pomnika na górze Monastyrz została doszczętnie rozbita , co spotkało się z ich oburzeniem i protestem wyrażonym we wcześniejszym liście do wicepremiera Glińskiego.
Z artykułu wynika, że autorkami listu są Izabella Chruślińska i Danuta Kuroń, a podpisali go: Edwin Bendyk, Martyna Bogaczyk, Włodzimierz Bogaczyk, Halina Bortnowska-Dąbrowska, prof. Przemysław Czapliński, Anna Dąbrowska, Tomasz Dostatni OP, Krystyna Engelking, Beata Fudalej, Grzegorz Gauden, Konstanty Gebert, Agnieszka Glińska, Witold Horowski, Jerzy Illg, Krystyna Janda, Jarosław Kurski, Andrzej Leder, Magdalena Łazarkiewicz, prof. Andrzej Mencwel, Joanna Onyszkiewicz, Janusz Onyszkiewicz, Grzegorz Pac, Bartosz Piechowicz, Józef Pinior, Danuta Przywara, Józef Puciłowski OP, Anda Rottenberg, Nina Smolar, Eugeniusz Smolar, Paweł Smoleński, Grażyna Staniszewska, Krzysztof Stanowski, prof. Jerzy Stępień, Rafał R. Suszek, Andrzej Szeptycki, prof. Joanna Tokarska-Bakir, Magdalena Tuli, ks. prof. Alfred Wierzbicki, prof. Marek Wilczyński, Agnieszka Wiśniewska, Michał Wojcieszczuk, prof. Anna Wolff-Powęska i Krystyna Zachwatowicz-Wajda. Pismo zostało wysłane do wiadomości Kancelarii Prezydenta, prezesa IPN, przewodniczącej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP Wandy Nowickiej, ministra spraw wewnętrznych oraz prezesa ZUwP Piotra Tymy.
