Chyba najlepszym symbolem obecnego załamania systemu ochrony praw człowieka i obywatela na Ukrainie – jest „afera” z wystawą „Ukraina za Czerwoną Linią”, pokazaną w warszawskim hotelu Victoria przy okazji kolejnego spotkania OBWE.
Nie dość, że podczas dyskusji konferencyjnych starano się unikać wszelkich odniesień do katastrofy humanitarnej w Noworosji – to jeszcze postarano się usunąć wszelkie ślady zbrodni wojennych dokonywanych przez armię ukraińską.
Paradoksalnie jednak, pora na rozmowę o poszanowaniu praw człowieka na Ukrainie osiem miesięcy po Euromajdanie – jest wyjątkowo dobra. Pomimo bowiem cenzorskich zapędów „Gazety Wyborczej”, stacji telewizyjnych, czy samych zachodnich właścicieli stołecznego hotelu – na świecie poza Polską na jaw wychodzą kolejne fakty związane ze zbrodniami i naruszeniami podstawowych praw i wolności, dokonywanymi pod egidą władz kijowskich. Co ciekawe, równolegle Rada Najwyższa w związku z polityczną częścią umowy stowarzyszeniowej z UE – pospiesznie przyjmuje i nowelizuje całe pakiety ustaw, deklaratywnie stawiających Ukrainę w forpoczcie postępu i demokracji. Rzecz jasna – na papierze. Równolegle bowiem, z perspektywy minionych miesięcy widać, że mamy do czynienia nie z „tragicznymi wypadkami”, związanymi z toczoną wojną i quasi-rewolucyjną sytuacją polityczną – ale ze świadomą budową państwowości z naruszeniem tej części praw obywatelskich, która związana jest z ochroną tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, słowem – z podstawami wspólnoty (na co słusznie w swych obserwacjach zwraca uwagę Ronald Lasecki).
Sięgając tylko do doniesień z ostatnich tygodni, dowiadujemy się m.in., że nawet Amnesty International zmuszona była przyznać, że tzw. bataliony ochotnicze („Gwardia Narodowa”) walczące po stronie Kijowa przeciw republikom ludowym – dopuszczały się licznych przestępstw wojennych. Raport AI potwierdza zarówno konkretne naruszenia praw obywatelskich przez bojców z Batalionu Ajdar, jak i krytykuje sam fakt niepodlegania „dobrowolców” jednolitemu dowództwu wojskowemu i brak elementarnej dyscypliny w ich szeregach. Bardzo niechętnie i równoważąc to propagandowo krytyką wojsk powstańczych, ale jednak – przyznał te krępujące dla propagandystów z Polski fakty sam Salil Shetty, sekretarz generalny AI. Również eksperci Międzynarodowej Grupy Konsultacyjnej, pracującej na Ukrainie pod auspicjami Rady Europy – zmuszeni byli skrytykować władze kijowskie za „niedostateczną współpracę” przy prowadzonych postępowaniach, których jednym z celów było m.in. ostateczne wyjaśnienie okoliczności i wskazanie odpowiedzialnych za dokonaną przez banderowców zbrodnię całopalenia w Domu Związków w Odessie, 2 maja 2014 r. (jej cudownie ocalałego świadka, Olega Muzykę gościliśmy niedawna w Warszawie na jednym z towarzyszących spotkaniu OBWE paneli dyskusyjnych).
Kolejne godziny przynoszą następne informacje, przyjmowane z pewnym skrępowaniem przez OBWE: o masowych grobach odkrywanych na terenach opuszczonych przez siły kijowskie, w tym zwłaszcza banderowskich „dobrowolców”. Oprócz pochowanych tam cywilów, ewidentnie ofiar egzekucji – odnajdywane są ciała zaginionych, zwłaszcza kobiet, porywanych przez „Gwardię Narodową” na zajmowanych terenach noworosyjskich. Wreszcie nawet przez media z Polski przebiła się zapowiedź pozwu rodzin ofiar katastrofy malezyjskiego Boeinga 777 skierowanego przeciw… państwu ukraińskiemu, które ewidentnie prowokacyjnie nie zamknęło korytarzy powietrznych nad terenem działań wojennych, a nawet wprost skierowało pasażerski samolot na zakończony tragedią kurs.
Gwałcenie praw człowieka jest zatem na Ukrainie codzienną, akceptowaną przez państwo praktyką – a jednocześnie obecne kadłubowe organy tego państwa biją rekordy szybkości jeśli chodzi o dostosowywanie ustawodawstwa do prawoczłowieczych standardów unijnych. Przy czym – co dziwić nie powinno, absolutnym priorytetem jest przede wszystkim zniesienie przyjętych za prezydentury Wiktora Janukowycza przepisów mających na cele ochronę moralności publicznej. Są one zastępowane prawnymi zakazami dyskryminacji – zwłaszcza na tle seksualnym i płciowym, co w realiach wojny domowej i licznych naruszeń podstawowego prawa człowieka – prawa do życia, wydaje się dość zasadniczym pomyleniem priorytetów.
Podobnie rzecz się ma z innymi nowymi ustawami: jak triumfalna europeizacja ukraińskich więzień ma się do masowego porywania i przetrzymywania mieszkańców republik ludowych, czy Odessy przez uzbrojone bojówki, o niejasnym powiązaniu z państwowym aparatem represji kijowskiej junty? Jak zestawić nowelizację prawa o uchodźcach z ignorowaniem przez Kijów setek tysięcy uciekinierów z terenów objętych wojną, w tym zwłaszcza z miast bombardowanych przez wojska ukraińskie? Jak regulacje wyglądają w kontekście co najmniej 140 tys. zalegalizowanych i kilkuset tysięcy jeszcze nie zarejestrowanych uciekinierów, przebywających na terytorium Federacji Rosyjskiej? Czy przyjęta triumfalnie ustawa o rehabilitacji ofiar represji politycznych sprzed lutego 2014 r. – nie jest zgrzytem wobec prześladowania przeciwników politycznych przez zwycięski Euromajdan i banderowców?
Właśnie w oparciu o zeznania uchodźców oraz wyniki misji obserwacyjnych – powstały zapisy dwóch tomów „Białej Księgi”, opisującej gwałcenie przez władze kijowskie wszystkich właściwie zapisów międzynarodowych konwencji i porozumień, których stroną jest Ukraina, a także zapisów własnej konstytucji. Pod rządami Petro Poroszenki i Arsenija Jaceniuka ograniczone zostały tak podstawowe prawa i wolności, jak prawo do zrzeszania się, zgromadzeń i wyrażania poglądów politycznych, wolność wyznania (zwłaszcza dla wiernych Cerkwi prawosławnej Patriarchaty Moskiewskiego), wolności mediów i prawa do informacji, zasada „neminem captivabimus nisi iure victum” i związane z nią prawo do uczciwego procesu. Odrębny problem – to prawo do wyrażania tożsamości etnicznej i narodowej, zagrożonej narastaniem ukraińskiego (a ściślej – zachodnioukraińskiego) szowinizmu, a także prawa ekonomiczne, gwarantowane w konstytucji Ukrainy – a wprost podważone wdrażanymi właśnie „reformami ekonomicznymi”, narzucanymi przez Unię Europejską i Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Usunięcie wystawy kilkunastu zdjęć pokazujących oczywistą przecież, a jednak niewygodną w Warszawie prawdę o skutkach wojny domowej rozpętanej przez kijowską juntę – to zatem nie tylko symbol, ale po prostu kolejny element planowego procesu łamania praw człowieka i obywatela. I to nie tylko praw i wolności przysługujących obywatelom Ukrainy – ale i tych przynależnych Polakom. Skoro naciskiem, presją i cenzurą pozbawia się nas prawa do prawdy, do rzetelnej informacji – to czym są prawa człowieka po fałszywej cezurze Euromajdanu, jeśli nie jeszcze bardziej szyderczo niż zwykle brzmiącym frazesem?
Konrad Rękas
