W Polsce przebywa obecnie ponad 1,5 miliona obywateli Ukrainy, z czego około pół miliona stanowią dzieci. Duża część z nich przyjechała do Polski, uciekając przed wojną. Dzieci uczęszczające do polskich szkół często nie mają możliwości nauki swojego ojczystego języka. Tymczasem kontakt z językiem i kulturą kraju pochodzenia jest kluczowy dla ich tożsamości i prawidłowego rozwoju.
- Nauka języków obcych – podstawa programowa (liczba języków, roczny wymiar godzin)
- Nauka języków obcych w szkołach – jakie języki są najczęściej wybierane?
- Coraz więcej ukraińskich dzieci w szkołach – gwałtowny wzrost od 1 września?
- Język ukraiński drugim językiem w szkołach?
- Szansa na poprawę obywateli Ukrainy na rynku pracy
Nauka języków obcych – podstawa programowa (liczba języków, roczny wymiar godzin)
Jak obecnie wygląda nauka języka obcego (nowożytnego) w Polsce? Obecny program nauczania języków obcych w szkole podstawowej dzieli się na dwa etapy:
- I etap edukacyjny (wczesnoszkolny) – obejmuje klasy I–III
- II etap edukacyjny – klasy IV–VIII
Powyższy podział determinuje liczbę godzin oraz liczbę języków obcych nauczanych w ramach lekcji języka obcego. Na pierwszym etapie uczeń uczy się jednego języka obcego, na drugim natomiast – dwóch. Od VII klasy istnieje również możliwość nauczania jednego z dwóch obowiązkowych języków obcych nowożytnych w zwiększonym wymiarze godzin, w ramach oddziałów dwujęzycznych.1
O tym, jakiego języka uczą się uczniowie, decyduje dyrektor danej placówki edukacyjnej. To on ustala szkolny plan nauczania, w którym określa tygodniowy (semestralny) wymiar godzin dla poszczególnych klas i etapów edukacyjnych. Przy jego tworzeniu dyrektor bierze pod uwagę możliwości szkoły – kadrowe, lokalowe i organizacyjne. W przypadku szkół społecznych dużą rolę w wyborze języków obcych mają rodzice.
Program nauczania zakłada obecnie 180 godzin nauki języka obcego w I etapie edukacyjnym oraz 450 godzin w II etapie. Dodatkowo od klasy VII dochodzi drugi język obcy w wymiarze 120 godzin. Łącznie daje to 990 godzin nauki języków obcych w trakcie całego cyklu edukacji w szkole podstawowej.
Nauka języków obcych w szkołach – jakie języki są najczęściej wybierane?
Polscy uczniowie rozpoczynają obowiązkową naukę języka obcego wcześniej niż uczniowie większości krajów Unii Europejskiej. Pod tym względem Polska wyprzedza takie kraje jak Francja, Włochy, Portugalia, Hiszpania czy Niemcy, gdzie nauka języka obcego zazwyczaj zaczyna się w wieku 6–8 lat. Co ciekawe, w takich krajach jak Holandia czy Irlandia nauka języka obcego często zaczyna się dopiero po 8. Roku życia.
Najczęściej nauczanym językiem obcym jest język angielski Uczy się go niemal 100% uczniów szkół podstawowych. Drugie miejsce zajmuje język niemiecki, który wybiera aż 54,3% uczniów. Na dalszych miejscach znajdują się: język hiszpański – wybierany przez 10–20% uczniów oraz język francuski – 5–10% uczniów.
Co ciekawe, język rosyjski nie zniknął całkowicie z polskich szkół. Jak wskazują dane MEN – nauka tego języka prowadzona jest w 2115 szkołach, a jako dodatkowego uczy się go obecnie 166 156 dzieci. Nauka języka rosyjskiego ma być jednak stopniowo zastępowana nauką języka ukraińskiego.2,3,4
Coraz więcej ukraińskich dzieci w szkołach – gwałtowny wzrost od 1 września?
Od 2014 do 2025 roku liczba obywateli Ukrainy posiadających ważne zezwolenia na pobyt w Polsce wzrosła z 41 tysięcy do ponad 1,55 miliona. Wśród 990 033 obywateli Ukrainy objętych obecnie ochroną czasową, co drugi zarejestrowany to dziecko.5
Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej, do polskich szkół uczęszcza obecnie około 160 tysięcy dzieci z Ukrainy. Oznacza to, że znaczna część z nich nie korzystała dotąd z polskiego systemu edukacji. Sytuacja ta może ulec zmianie od 1 września, w związku ze zmianami w zasadach wypłaty świadczenia 800 plus.
Od 1 czerwca, aby obywatele Ukrainy mogli otrzymywać to świadczenie, muszą zapisać dziecko do polskiej szkoły. W przeciwnym razie świadczenie nie będzie im przysługiwać. Może to być istotny czynnik, który doprowadzi do gwałtownego wzrostu liczby ukraińskich uczniów w polskich szkołach.
Język ukraiński drugim językiem w szkołach?
„Jeśli nie uda się nam wprowadzić ukraińskiego komponentu do polskich szkół, to przynajmniej zróbmy ukraiński drugim językiem obcym”: powiedział Paweł Lewczuk – pracownik naukowy Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
Otóż są takie plany – minister edukacji narodowej Barbara Nowacka zadeklarowała właśnie wsparcie dla wprowadzenia języka ukraińskiego jako drugiego języka obcego w polskich szkołach. Propozycję omówiła z ministrem edukacji Ukrainy Oksenem Lisowym.
Polska strona potwierdziła, że trwają prace nad programem nauczania języka ukraińskiego – odpowiedzialny za nie jest dr Paweł Lewczuk z Instytutu Slawistyki PAN. Program ma objąć klasy VII i VIII szkoły podstawowej oraz liceum. Rozważane jest również dopuszczenie języka ukraińskiego do egzaminu ósmoklasisty, co może zostać uwzględnione w reformie edukacji planowanej na lata 2026–2027.
Nauka języka ukraińskiego w polskich szkołach jest możliwa już od 2017 roku – na wniosek rodziców i za zgodą dyrekcji, jeśli istnieją odpowiednie warunki kadrowe i organizacyjne. W praktyce jednak takie zajęcia odbywają się rzadko. Przykładem jest krakowska SP nr 151 czy Liceum nr 15 we Wrocławiu, które jako pierwsze otrzymało zgodę na wprowadzenie ukraińskiego jako języka obcego od roku szkolnego 2025/2026.
Zgodnie z obowiązującym prawem, każda szkoła może realizować nauczanie języka kraju pochodzenia uczniów, jeśli zbierze się odpowiednia grupa (min. 7–9 osób). Organizacją i finansowaniem takich zajęć mogą zająć się ambasady, konsulaty lub organizacje społeczne.
Eksperci zwracają uwagę, że nauczanie języka ukraińskiego ma znaczenie nie tylko edukacyjne, ale i tożsamościowe – coraz częściej obserwuje się, że ukraińskie dzieci w Polsce tracą kontakt z ojczystym językiem. Wprowadzenie ukraińskiego jako drugiego języka obcego może temu zapobiec.
Szansa na poprawę obywateli Ukrainy na rynku pracy
Wprowadzenie języka ukraińskiego jako drugiego języka nowożytnego będzie nie tylko szansą dla ukraińskich dzieci na kontakt z językiem ojczystym, lecz także możliwością podjęcia pracy zawodowej przez dorosłych. Wielu obywateli Ukrainy posiada wykształcenie pedagogiczne i przed wojną pracowało w instytucjach oświatowych. Po wprowadzeniu zmian mogliby znaleźć zatrudnienie w polskich szkołach jako nauczyciele języka ukraińskiego, co poprawiłoby zarówno ich sytuację finansową, jak i sytuację na rynku pracy.
1 podstawaprogramowa.pl
2 Języki obce nowożytne – liczba uczniów w roku szkolnym 2024/2025 wg szkół i wg klas – dane gov
3 Kluczowe dane o nauczaniu języków w szkołach w Europie Raport Eurydice – raport KE
4 Foreign language learning statistics – raport eurosatu
5 Raport na temat obywateli Ukrainy (wg stanu na dzień 28 lutego 2025 r.) – urząd ds. cudzoziemców
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59 ze zm. )
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły I stopnia (Dz.U. 2017 poz. 356 ze zm. )
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. 2012 poz. 204 ze zm.)
Dodaj komentarz