Rząd nie dowiezie ważnej obietnicy? „Po prostu tną koszty na oślep”

– Ministerstwo Finansów nie rozumie tego, czym jest niepełnosprawność i z jak różnymi potrzebami się ona wiąże – mówi TOK FM Małgorzata Szumowska, działaczka na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Resort Andrzeja Domańskiego opublikował uwagi do projektu dotyczącego długo oczekiwanej asystencji osobistej. W środowisku osób z niepełnosprawnościami zawrzało.

• Rząd pracuje nad projektem ustawy o asystencji osobistej.
• Na stronie gov.pl pojawiły się uwagi Ministerstwa Finansów do tego projektu. Resort podaje, że „brak jest uzasadnienia do tego, aby osobom otrzymującym świadczenie wspierające przysługiwała jednocześnie asystencja osobista”.
• Środowisko osób z niepełnosprawnościami nie kryje oburzenia. Nasi rozmówcy przekonują, że takie stanowisko przeczy całej idei wsparcia, o którą od lat walczą.

Pod koniec listopada 2024 roku projekt ustawy o asystencji osobistej został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu. Było to możliwe dzięki pracy pełnomocnika rządu do spraw osób z niepełnosprawnościami Łukasza Krasonia, ale przede wszystkim – dzięki ogromnemu zaangażowaniu całego środowiska, które wyszło w tej sprawie na ulice. Bardzo szybko ruszyły też konsultacje społeczne (obowiązkowe – gdy mamy do czynienia z rządowym projektem ustawy).

Asystencja osobista. Co zakłada projekt ustawy?

Projekt zakłada m.in., że to osoba z niepełnosprawnością – jeśli zechce – sama będzie mogła wybrać dla siebie asystenta, a liczba godzin asystenckich będzie szyta „na miarę” – indywidualne, w zależności od potrzeb danej osoby.

– Dzisiaj osoby z niepełnosprawnością mają dostęp do 40 czy 50 godzin asystencji osobistej miesięcznie, nie przez cały rok. My natomiast mówimy o nowym rozwiązaniu, które osobom z największymi potrzebami da 150, 200 i więcej godzin każdego miesiąca. Na bardzo stabilny okres, bo osoba, która już tę usługę uzyska, będzie mogła mieć ją przypisaną nawet na cztery lata. W OSR [ocenie skutków regulacji projektu – red.] opisaliśmy, że start projektu, czyli ten moment, kiedy usługa trafi do ludzi, to będzie połowa 2026 roku – mówił w grudniu w TOK FM minister Łukasz Krasoń. Konsultacje odbywały się stacjonarnie, ale też w formule online, z udziałem bardzo dużej grupy osób i właśnie się zakończyły. 

Co dalej z asystencją osobistą? Krytyczne uwagi Ministerstwa Finansów

Na stronach rządowych opublikowano uwagi Ministerstwa Finansów do projektu ustawy o asystencji. – Są mocno zaskakujące. Ktoś, kto je pisał, chyba nie do końca zna temat asystencji – mówi TOK FM Monika Lewandowska, działaczka społeczna, członkini gdyńskiej Rady do Spraw Osób z Niepełnosprawnościami i ministerialnego Zespołu do Spraw Reformy Systemu Pomocy Społecznej. 

Z opublikowanych uwag wynika, że resort finansów nie wyobraża sobie łączenia świadczenia wspierającego, które weszło przed rokiem (są to konkretne pieniądze na wsparcie osoby z niepełnosprawnością, w różnej wysokości, w zależności od tego, jak dana osoba funkcjonuje) z usługą asystencji osobistej. Według resortu – osoba z niepełnosprawnością powinna zdecydować, co wybiera: czy świadczenie wspierające, czy asystencję. „Przedmiotowy projekt ustawy co do swojego celu pokrywa się z celem wprowadzonego świadczenia wspierającego. Brak jest zatem uzasadnienia do tego, aby osobom otrzymującym świadczenie wspierające przysługiwała jednocześnie asystencja osobista” – czytamy w uwagach.

Wzburzenie w środowisku OzN. „Kompletne niezrozumienie tematu”

– To jest kompletne niezrozumienie tematu. Zarówno świadczenie wspierające, jak i asystencja mają doprowadzić do niezależnego życia. Od początku mówiono o tym, że mają być ze sobą połączone. Ten godny, podstawowy poziom życia osoby z niepełnosprawnością jest możliwy do realizacji tylko przy wprowadzeniu dwóch instrumentów. Pierwszy to świadczenie wspierające, które jest przewidziane – zgodnie z ustawą – na wyrównanie częściowych potrzeb wynikających z niepełnosprawności. A drugim ma być właśnie asystencja osobista. Nie ma czegoś takiego, że bierzemy jedno albo drugie. To jest komplet – tłumaczy społeczniczka z Gdyni. 

Jak dodaje, jeśli ktoś dostaje maksymalną kwotę świadczenia wspierającego* – a dostają ją tylko nieliczni, z największą potrzebą wsparcia – może sobie „kupić” 65 godzin wsparcia asystenckiego miesięcznie. – Proszę mi powiedzieć, co ma zrobić osoba, która wymaga czterogodzinnej asystencji osobistej? Są to osoby z zanikiem mięśni, na respiratorach. Jak one mają żyć? Mają się zahibernować przez pozostałą część dnia, kiedy pieniędzy na opłacenie asystenta już im nie wystarczy? – pyta Lewandowska, nie kryjąc oburzenia. – Mam wrażenie, że Ministerstwa Finansów nie obchodzi systemowe wsparcie. Po prostu tną koszty, gdzie się da, na oślep i motywują to okrągłymi zdaniami zawartymi w swoich uwagach do projektu. Obawiam się, że chodzi tu o przeciąganie liny i zamrożenie projektu – dodaje. 

Tomasz Przybyszewski z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami przyznaje, że uwagi Ministerstwa Finansów również jego zaskoczyły. – Jeden z moich kolegów śmieje się, że resort każe mu wybierać lewą nogę albo prawą. Przecież założenie od początku było takie, że asystencja osobista miała dopełniać świadczenie wspierające – mówi pan Tomasz. Jak dodaje, chodzi o to, by osoby chorujące – np. na zanik mięśni – mogły pracować czy działać społecznie, przy wsparciu właśnie asystenta. Tak jak pracuje choćby minister Łukasz Krasoń. Pisze o tym również Krzysztof Kurowski z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami:

Monika Lewandowska w rozmowie z TOK FM podkreśla, że uwagi Ministerstwa Finansów są co najmniej zaskakujące również w innych aspektach. Jest w nich mowa choćby o tym, żeby niewykorzystanych godzin asystenckich nie można było przesuwać na kolejny „okres rozliczeniowy”. – Przepisywanie godzin z miesiąca na miesiąc jest niezbędne, ponieważ osoba z niepełnosprawnością może być np. w szpitalu, a po chorobie jej powrót do życia społecznego i zawodowego może wymagać wsparcia większej liczby godzin asystenckich. Co jest złego w tym, że te godziny miałyby przejść z jednego okresu na drugi? Ja tego nie rozumiem – rozkłada ręce społeczniczka. 

W uwagach jest coś jeszcze. Zgodnie z projektem, osoba z niepełnosprawnością mogłaby sama zatrudnić dla siebie asystenta. – A ministerstwo mówi nam, że lepiej nie, bo taka osoba może sobie z tym nie poradzić i że to może sprzyjać nadużyciom. Jestem zaskoczona, że ministerstwo akurat osoby z niepełnosprawnością podejrzewa o jakieś nadużycia. Takie podejście jest niezgodne z Konwencją [ONZ o prawach osób niepełnosprawnych – red.] i pokazuje, że dalej jesteśmy w średniowieczu – mówi Lewandowska. 

– Mamy do czynienia z kompletnym nierozumieniem tematu asystencji osobistej. Bo ta opowieść jest o tym, że osoby z niepełnosprawnością, chore, mają udowadniać, że w ogóle cokolwiek znaczą. Że mogą próbować i chcą normalnie żyć, pracować, działać. Świadczenie wspierające to jest pierwszy filar systemu, który budujemy, a drugą nogą jest asystencja osobista. Jedno bez drugiego nie działa – mówi TOK FM działaczka na rzecz osób z niepełnosprawnościami Małgorzata Szumowska. 

I podkreśla, że „same pieniądze to nie wszystko”. – Bo te osoby w dalszym ciągu potrzebują asystenta. I mam przekonanie, niestety, że instytucje, w tym Ministerstwo Finansów, nie rozumieją tego, czym jest niepełnosprawność, z jak różnymi potrzebami się ona wiąże. Utrwaliło się podejście: „Dajmy jakieś pieniądze i to wystarczy”. No nie – musimy myśleć szerzej – że osoba z niepełnosprawnością też może być potencjałem, może pracować, działać społecznie i nie tylko zasługuje na to, ale ma prawo do włączenia społecznego – dodaje Szumowska.

„Należy podjąć działania sfinansowania projektowanych rozwiązań poprzez poczynienie większych oszczędności lub zwiększenie efektywności już realizowanych, innych zadań z tego obszaru polityki państwa” – pisze w swoich uwagach Ministerstwo Finansów.

Osoby z niepełnosprawnością i ich sojusznicy obawiają się, że te uwagi okażą się problemem, gdy projekt trafi pod obrady Rady Ministrów, a potem do Sejmu. – Obawiamy się, że to wszystko jest gra na czas. Obiecano nam asystencję i znów na obietnicach się skończy? – zastanawiają się przedstawiciele NGOsów. 

Źródło: tokfm.pl