Zarzut samowolnego prowadzenia operacji uwolnienia polskiego kapitana z więzienia na Białorusi i ukrywania tego przed przełożonymi usłyszała oficer Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Piotr Bączek, obecny szef SKW, ukarał kobietę degradacją ze stopnia majora do kapitana.
Vincent V. Severski, były podpułkownik m.in. Agencji Wywiadu nie ma wątpliwości: – Każdy oficer operacyjny, który pracuje w terenie, zawsze porusza się na granicy prawa. Oficer pracę w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego zaczęła w 2007 roku. W listopadzie 2015 r. została oddelegowana do Centrum Eksperckiego Kontrwywiadu NATO, wciąż pozostając funkcjonariuszem SKW. Na przełomie jesieni i zimy 2015 roku, mimo przejścia do CEK NATO, kontynuowała operację uwolnienia więzionego na Białorusi kapitana polskiego wojska. Wiedzieli o niej m.in prezydent Andrzej Duda i minister-koordynator służb specjalnych Mariusz Kamiński, którzy zaakceptowali plan wymiany więzionego żołnierza na skazanego w Polsce Białorusina. 12 lipca br. szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego ukarał ją degradacją, zarzucając m.in. samowolę i ukrywanie operacji przed przełożonymi w okresie po zmianie władzy w 2015 roku.
Dokumenty SKW: listy zasług i zarzutów
O roli zdegradowanej oficer w sprawie uwolnienia polskiego żołnierza z więzienia na Białorusi wiemy głównie dzięki dwóm jawnym dokumentom: uzasadnieniu wniosku o jej ukaranie autorstwa rzecznika dyscyplinarnego SKW i uzasadnieniu jej ukarania podpisanemu przez Piotra Bączka, szefa SKW. Z tych dokumentów dowiadujemy się także, że zdegradowana oficer brała udział w dwóch misjach w Afganistanie, za które była nagradzana przez polski rząd i naszych sojuszników. Zaś po tych misjach – jak wynika ze wspomnianych dokumentów – zajęła dyrektorskie stanowisko w SKW i brała udział w operacjach kontrwywiadowczych, za które także była nagradzana.
Bączek: „postąpiła wbrew zasadom”
„Wysokie oceny, osiągnięcia, a także ponadprzeciętne zaangażowanie w wykonywanie zadań służbowych nie mogą w okolicznościach przedmiotowej sprawy być brane pod uwagę na korzyść obwinionej. Pomimo bowiem swojego doświadczenia obwiniona postąpiła wbrew podstawowym zasadom działania służb mundurowych, których skuteczność działania uzależniona jest od zachowania hierarchii. Decyzje w tego rodzaju służbach są podejmowane przez wyższych przełożonych, zaś rolą podwładnych jest wykonywanie poleceń, przekazywanie istotnych informacji przełożonym i zgłaszanie inicjatywy działania, nie zaś podejmowanie działań w sposób samowolny” – napisał Piotr Bączek, szef SKW w decyzji o ukaraniu pani oficer. – Uwolnienie polskiego żołnierza z białoruskiego więzienia, to przede wszystkim zasługa pani major. To ona sama – często wbrew mojemu stanowisku – dzięki swojej determinacji i uporowi, a także odwadze, doprowadziła do tego – odpowiada na te zarzuty wobec zdegradowanej oficer generał Piotr Pytel, były szef SKW i także były wiceszef CEK NATO, w którym pracowała kobieta. Ani Piotr Bączek, ani MON, pomimo upływu terminu przewidzianego prawem prasowym, nie odpowiedzieli na nasze pytania w tej sprawie. Ale stanowisko SKW i argumenty przeciwko pani oficer są zawarte w cytowanym już uzasadnieniu kary autorstwa Bączka i w uzasadnieniu wniosku o jej ukaranie sporządzonym przez rzecznika dyscyplinarnego.
PO i PiS razem. Kulisy operacji
O co chodzi w tej historii? W maju 2015 roku Białorusini skazali na siedem lat więzienia za szpiegowanie na rzecz Polski kapitana z 18. Pułku Rozpoznawczego w Białymstoku. Na mocy Dokumentu Wiedeńskiego żołnierz ten brał udział w wielu inspekcjach, m.in. na terenie Federacji Rosyjskiej i na Ukrainie. Wizytował tamtejsze jednostki wojskowe pod kątem broni konwencjonalnej. Dla Polski był bardzo cennym oficerem. Sprawą zajęła się SKW. Nad jego uwolnieniem pracowała m.in. pani oficer. W rządzie, wtedy jeszcze premier Ewy Kopacz, powstała cała grupa, której zadaniem było uwolnienie żołnierza. Byli w niej Marek Biernacki, ówczesny koordynator służb specjalnych, Tomasz Siemoniak, szef MON i Grzegorz Schetyna, minister spraw zagranicznych. Na wielu płaszczyznach – dyplomatycznej, prawnej i współpracy służb specjalnych – doszło do porozumienia z Białorusinami. Nasz kapitan miał zostać wymieniony na skazanego w Polsce Białorusina, szpiegującego na rzecz swojego kraju. Szczegóły akcji uzgodniono jeszcze z przedstawicielem nowego prezydenta – szefem Biura Bezpieczeństwa Narodowego, ministrem Pawłem Solochem. Po wygranych przez PiS wyborach parlamentarnych wiedza na ten temat została też przekazana nowemu koordynatorowi służb specjalnych – Mariuszowi Kamińskiemu. Z niejasnych przyczyn wtedy właśnie rodzina kapitana przestała być informowana o postępach w uwolnieniu żołnierza i o jego sytuacji. Okazało się, że po zmianie na kierowniczych stanowiskach w SKW w tej służbie nie kontynuowano sprawy. Zaś pani oficer od listopada 2015 r. pracowała w CEK NATO. Operację prowadziła już tylko Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Rodzina więzionego prosi o pomoc
Rodzina skazanego kapitana, po zmianie rządu jesienią 2015 r., była odcięta od informacji o losie więzionego krewnego. Jego najbliżsi zwrócili się o pomoc do osób, które znali. Zaalarmowali m.in Biernackiego i właśnie panią oficer. Major pracowała już wtedy w CEK NATO. Mimo to spotkała się z rodziną kapitana z Białegostoku. Zaczęła zbierać informacje na temat tego, co się z nim dzieje i jaki jest stan jego zdrowia. Poprosiła o pomoc konsula RP pracującego w Grodnie, który z ramienia MSZ zajmował się polskim żołnierzem osadzonym w białoruskim więzieniu.
Zarzuty za spotkania z rodziną i konsulem w trakcie urlopu
Główny zarzut przedstawiony pani oficer dotyczy właśnie spotkań z rodziną więzionego kapitana i z konsulem z Grodna. Przytoczmy ponownie treść dwóch jawnych dokumentów SKW, w których opisana jest rola zdegradowanej major: „W dniu 2 i 9 grudnia 2015 roku działając z zamiarem bezpośrednim przekroczyła swoje uprawnienia w ten sposób, że przebywając w tych dniach na urlopie nagrodowym podpisanym przez jej ówczesnego przełożonego pana płk Krzysztofa Duszę, samowolnie, bez zgody lub polecenia Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego albo innych uprawnionych osób, będąc oddelegowaną do pełnienia obowiązków w Centrum Eksperckim Kontrwywiadu NATO na stanowisku służbowym Specjalisty ds. Bezpieczeństwa w Wydziale Wsparcia i Administracji, a więc w jednostce, która nie była, ani nie jest uprawniona do wykonywania i prowadzenia czynności określonych w art. 25 ustawy o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego odbyła trzy spotkania z (…), panem (…) oraz rodziną (…) podczas, których prowadziła rozmowy, uzyskiwała informacje i wymieniała się informacjami na tematy dotyczące (…), posługując się przy tym (…), a więc wykonując czynności bezpośrednio dotyczące prowadzonej wówczas przez (…) w ramach czynności (…) o kryptonimie (…), do czego nie była uprawniona, czym zakłóciła realizację ustawowych zadań podejmowanych w tym zakresie przez SKW” – czytamy w decyzji o degradacji pani oficer. Rzecznik dyscyplinarny w swoim uzasadnieniu wniosku o ukaranie oficer wymienia miejsca jej spotkań z rodziną żołnierza i potwierdza, że zdegradowana major zdobyła od konsula z Grodna informacje o stanie zdrowia skazanego na Białorusi kapitana. I te informacje przekazała jego krewnym.
„Dezynwoltura i brak poszanowania”
Rzecznik wytknął pani oficer również to, że prowadziła sprawę przetrzymywanego żołnierza jako „osoba nieuprawniona”, a jej działania były „bezprawne”, zaś operację jego uwolnienia traktowała jako „autorską” i „ukryła” ją przed przełożonymi z SKW. „Obwiniona nakazała ponadto ukrycie podległemu żołnierzowi procedury (…) rzekomo z obawy przed niewłaściwym działaniem SKW, wręcz zepsuciem sprawy przez SKW” – napisał m.in. rzecznik dyscyplinarny. Zdaniem rzecznika major nie miała też prawa wyjeżdżać za granicę i spotykać się z przedstawicielami strony białoruskiej, by omawiać z nimi sytuację więzionego kapitana. Wystawiało to – zdaniem rzecznika – na niebezpieczeństwo ją samą jak i pośrednio żołnierza z Białegostoku. Rzecznik zarzucił oficer, że bezprawnie kontaktowała się z konsulem i informacje od niego „zachowywała dla siebie i nie przekazywała ich uprawnionym funkcjonariuszom SKW”. „Obwiniona nie jest i nigdy nie była władną do oceny tego, jakie informacje są ważne, a jakie nieważne”. Rzecznik jej zachowanie w sprawie uwolnienia żołnierza nazwał „swoistą dezynwolturą i brakiem poszanowania i przestrzegania podstawowych zasad (…)”. – Wszelkie czynności prowadzone przez panią major w tej sprawie były konsultowane przez jej wyższych przełożonych, w tym także przeze mnie. Działania realizowane przez panią major sytuowały się w granicach prawa i obowiązujących przepisach wewnętrznych SKW – odpowiada na te zarzuty gen. Pytel, były szef SKW i przełożony oficer w CEK NATO. W rozmowie z tvn24.pl obrońca pani oficer tłumaczy nam, że sprawą więzionego żołnierza major zajmowała się jeszcze przed oddelegowaniem do CEK NATO. – Wdrożyła wtedy tzw. procedurę i ją prowadziła do momentu przejścia do CEK NATO. W połowie grudnia 2015 roku obecny szef SKW odwołał ją z oddelegowania do Centrum Eksperckiego. Wydał też rozkaz personalny nakazujący jej pozostawanie w dyspozycji szefa, ponieważ jej poprzednie stanowisko służbowe było już zajęta – wyjaśnia mecenas Antoni Kania-Sieniawski. W takim razie, w jakim charakterze spotkała się – co zarzuca jej szefostwo SKW – z rodziną więzionego kapitana i konsulem, gdy była na delegacji w CEK NATO? – Teraz nie mogę odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ sprawa degradacji pani major będzie przedmiotem skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego – odpowiada mec. Kania-Sieniawski.
Biernacki: „Poprosiłem, by opiekowała się rodziną”
Były koordynator służb specjalnych stwierdził, że to on poprosił major, by zajęła się rodziną kapitana z Białegostoku. – Pani major jest oddanym funkcjonariuszem, wielokrotnie ryzykowała dla ojczyzny. W tej bardzo trudnej sprawie objęła ochroną rodzinę kapitana przetrzymywanego w więzieniu na Białorusi. Prosiłem ją, by jak najdłużej opiekowała się tymi ludźmi – mówi Marek Biernacki. I dodaje: – Obecny szef SKW formułuje wobec pani major zarzut, że będąc już w CEK NATO opiekowała się rodziną skazanego kapitana. Jest to zarzut karykaturalny. Obowiązkiem każdego żołnierza, każdego Polaka jest otoczenie opieką rodziny, drugiego żołnierza. Przypominam, że kapitan był przetrzymywany w ciężkich warunkach na Białorusi i był niepewny swojej przyszłości. Taka kara to bardzo zły sygnał dla każdego żołnierza.
„Nie wracała na noc, spała na tapczanie”
W jawnej wniosku o ukaranie pani oficer rzecznik dyscyplinarny oceniał także zaangażowanie pani major w pracę w SKW. „Wymierzając karę obniżenia stopnia należy wziąć także pod uwagę pobudki, jakimi kierowała się obwiniona. W/w została scharakteryzowana jako osoba bardzo pracowita, która mnóstwo czasu spędzała w służbie, często kosztem życia prywatnego. Obwiniona jak Zastępca Dyrektora dalej wykonywała czynności (…), chciała mieć wgląd w detale każdej ze spraw, uczestniczyć w nich z innymi funkcjonariuszami Zarządu. Współpracownicy i podwładni postrzegali obwinioną jako osobę, na którą po prostu został nałożony zbyt duży ciężar. Doszło więc do sytuacji, kiedy obwiniona nie wracała do domu na noc, lecz spała na kanapie w służbowym pomieszczeniu”. – Mam nadzieję, że ostatecznie kara zdegradowania pani major będzie cofnięta, a ona za swoje zaangażowanie i lojalność zostanie nagrodzona – podsumowuje Biernacki. Kapitan z Białegostoku, o którego uwolnienia starała się ukarana oficer, wrócił do Polski w połowie lutego 2016 roku.
Na granicy prawa
Poprosiliśmy o komentarz w tej sprawie Vincenta V. Severskiego, byłego oficera SB, UOP i Agencji Wywiadu w latach 1982 do 2007. Severski wziął udział w 140 misjach w blisko 50 krajach. Na emeryturze, na którą przeszedł w stopniu podpułkownika w 2007 roku na własną prośbę, zajął się pisaniem książek. Jest autorem trylogii o polskim wywiadzie. – Ta sprawa, niezależnie od jej znaczenia, przebiegu, faktów, nigdy nie powinna być upubliczniona, tak jak inne, które znam – mówi tvn24.pl. – To zawsze przynosi szkodę państwu. Jego zdaniem, każdy oficer operacyjny, jak pani major, który „pracuje w terenie, ma wyniki, zawsze porusza się na granicy prawa”.
– Nie ma takiego oficera, na którego nie można by znaleźć „haka”. Im lepiej pracuje, tym więcej można na niego znaleźć. My to doskonale wiemy. Oficer operacyjny, to nie księgowy, u którego wszystko musi się zgadzać co do zera – wyjaśnia. – Nie ma dwóch takich samych spraw, dlatego każdą trzeba rozwiązywać czy planować indywidualnie. By to zrobić, potrzebna jest wyobraźnia, fantazja, pomysłowość, pracowitość i odpowiedzialność, czasami odwaga. W ocenie Severskiego właśnie takie cechy ma pani major. – Służby specjalne, szczególnie wywiadowcze, działają w stanie wyższej konieczności, nie rzadko, łamiąc prawo dla dobra naszego kraju. Mamy oczywiście przepisy wewnętrzne, które regulują zasady naszej pracy, ale ważniejsze jest 100 odstępstw od tych reguł. Gdyby stosować się do przepisów, nie można byłoby nic zrealizować – mówi były oficer m.in. Agencji Wywiadu. Jak twierdzi, sprawa pani major sprawia na nim wrażenie typowej rozgrywki powyborczej. – Nowa ekipa zawsze robi audyt poprzedniej i szuka haków, by wykazać niekompetencje poprzedników – kontynuuje. – Ofiarami są oficerowie, prowadzący najtrudniejsze sprawy, bo w takich historiach zawsze można znaleźć coś do „wykorzystania”. Nikogo nie obchodzi, jakie katastrofalne skutki to przynosi dla służby. Tak, jak pani major, oficer wielokrotnie nagradzany, niespodziewanie, za „wydumane” powody jest ciężko karany. Bo degradacja w wojsku to bardzo ciężka kara, kara moralna i prestiżowa. Jest sto sposobów na ukaranie oficera, by nie dotykać jego honoru i by nie wpływać demoralizująco na pozostałych. Sam to przecież robiłem, więc wiem. Jak podkreśla, kary i nagrody w służbach specjalnych to bardzo wrażliwe narzędzie zarządzania i kierowania oficerami. Dlatego wszystkie nagrody są dokumentowane w aktach oficera. – Jakie znaczenie dla pracy oficera, jego motywacji, może mieć ciężka służba w terenie, poświęcenie, nagrody i odznaczenia, jeżeli jedna „pomyłka” w sztuce, drobiazg, który nadaje się na rozmowę w gabinecie szefa, skutkuje degradacją i medialną aferą? – pyta były podpułkownik. Według niego, następni będą siedzieć cicho za biurkiem, byle tylko nie narazić się, „bo przyjdzie kolejna ekipa z znów zacznie szukać trupów po szafach”. – A wszystko to kosztem państwa i naszego bezpieczeństwa. Ale kogo to obchodzi – kończy Severski.
„To nie był film o Jamesie Bondzie”.
SKW o zdegradowanej oficer
„Obwiniona chyba nie zdawała sobie sprawy, że stawką prowadzonych czynności jest życie i wolność człowieka, a podejmowane działania są realne i nie mają nic wspólnego z filmami o Jamesie Bondzie, czy innym bohaterze pop kultury (…)”. „Uzasadniając wymierzenie kary obniżenia stopnia należy wskazać ponadto, iż pani (…) była wielokrotnie wyróżniana, nagradzana otrzymywała listy pochwalne, gratulacyjne, zwiększano jej dodatki do uposażenia, wyznaczano na wyższe stanowiska, by następnie mianować zastępca dyrektora w najważniejszej jednostce organizacyjnej SKW. Obwiniona nie była nigdy ukarana dyscyplinarnie, jej dotychczasowa służba w SKW była oceniana przez przełożonych na ocenę bardzo dobrą. Była też oficerem starszym – majorem (…). Od 2014 roku pełniła funkcje kierownicze, najpierw jako naczelnik w (…) SKW, a następnie jako zastępca dyrektora. Przy czym funkcje kierownicze sprawowała od października 2014 roku by w grudniu 2014 r. zostać zastępcą dyrektora. Przy czym funkcje kierownicze sprawowała od października 2014 r., by w grudniu 2014 r. zostać mianowanym zastępca dyrektora (…). Obwiniona od listopada 2015 r. pełniła służbę w CEK NATO. Tam otrzymywała wynagrodzenie, wykonywała swoje obowiązki, a decyzję o przejściu do CEK NATO podjęła dobrowolnie, nie będąc przez nikogo do tego zmuszaną. Obwiniona jako osoba sprawująca funkcję publiczną powinna liczyć się z tym, że zgodnie z łacińską zasadą „honos onus” – honor przynosi ciężar poddany jest surowszej ocenie niż zwykli obywatele tym bardziej, że jest oficerem służb specjalnych, który w zakresie swoich obowiązków jest oceniany surowiej niż funkcjonariusz, który nie jest oficerem, ponieważ oficer odpowiada za ludzi, którymi dowodzi jest dla nich przykładem i musi podejmować decyzje, od których niekiedy może zależeć zdrowie lub życie człowieka. Niestety obwiniona nie sprostała temu ciężarowi i zwyczajnie go nie uniosła. Wymierzona kara nie jest najdotkliwszą z kar jakie ustawodawca przewidział w katalogu kar dyscyplinarnych jakie mogą zostać wymierzone funkcjonariuszowi SKW. Należy zauważyć, że kara obniżenia stopnia dawałaby obwinionej możliwość dalszej służby jako oficer, także stwarzałaby realną szansę na naprawienie błędów jakich dopuściła się prowadząc sprawę (…) oficera WP.”
MACIEJ DUDA
