Pod koniec ubiegłego tygodnia ukazał się projekt rozporządzenia MON w sprawie opiniowania żołnierzy zawodowych, zasadniczej i terytorialnej służby wojskowej, a także odbywających służbę w aktywnej rezerwie i na ćwiczeniach wojskowych. Przepisy, które zostały zunifikowanie, usystematyzowanie i uproszczone wejdą w życie od 23 kwietnia br. Nie zmienił się termin opiniowania, które przeprowadza się od 15 sierpnia do 15 października.
Opublikowany na portalu Rządowego Centrum Legislacji projekt rozporządzenia MON jest aktem wykonawczym do art. 127 ust. 18 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655).
Zachowanie po służbie też się liczy
W tych przepisach ustawowych zapisano, że opiniowanie żołnierza przeprowadza się corocznie. Oprócz obowiązków na stanowisku służbowym lub wykonywania zadań, ocenie podlega także jego kompetencja i predyspozycja, postawa i zachowanie poza godzinami służby, a także wyznaczenie kierunków rozwoju zawodowego i określenie potrzeb szkoleniowych opiniowanego żołnierza
W trakcie pracy w sejmowej podkomisji poseł Marcin Suchoń (Polska 2050) zaapelował, by z projektu ustawy wyrzucić niekorzystane dla żołnierzy zapisy o opiniowaniu. Zaproponował, by przy opiniowaniu służbowym nie było uwzględniane zachowanie po służbie, w tym donosicielstwo, a zwolnienie z wojska było możliwe dopiero po wydaniu prawomocnego wyroku. Wiceszef MON Wojciech Skurkiewicz uzasadniał wtedy podobnymi zapisami jakie obowiązują w Policji. Podał liczne przykłady niegodziwego zachowania żołnierzy, tym również szeregowego, który uciekł do Białorusi. Ta poprawka nie zyskała uznania większości sejmowej.
Jak wynika z projektu rozporządzenia MON, opiniowanie obejmuje się żołnierza, który do dnia 15 sierpnia danego roku przez okres co najmniej sześciu miesięcy pełnił zawodową służbę wojskową. Sporządza osobiście bezpośredni i ostatni przełożony żołnierza.
Oceny jak w szkole
Zadaniem opiniującego jest wystawienie oceny wyrażonej w pięciostopniowej skali, od wzorowej (6) po niedostateczną (2), przy uwzględnieniu takich cech jak:
- wyszkolenie bojowe;
- jakość i terminowość wykonywania obowiązków służbowych lub zadań służbowych;
- dyspozycyjność, z uwzględnieniem danych mających charakter informacyjny dotyczących liczby dni nieobecności:
- – nieusprawiedliwionych,
- – z tytułu tymczasowego aresztowania,
- – z tytułu zastosowania dyscyplinarnych środków zapobiegawczych,
- – z tytułu przebywania na zwolnieniach lekarskich, z wyjątkiem przebywania na zwolnieniach lekarskich, za które żołnierz zachowuje prawo do 100 proc. uposażenia,
- samodzielność i inicjatywa;
- sprawność fizyczna.
Ocenę kryteriów wywiązywania się z obowiązków służbowych lub zadań służbowych wyraża się punktowo, od maksymalnie 12 punktów (opiniowany przewyższa wymagania) do 0 pkt ( nie spełnia wymagań).
Ponadto brana jest pod uwagę kompetencja i predyspozycja opiniowanego – według następujących kryteriów:
- odpowiedzialność,
- trafność i szybkość podejmowania decyzji,
- odporność na stres i trudy służby,
- planowanie i organizacja pracy
- komunikatywność i umiejętność pracy w zespole,
- stosowanie się do przepisów, norm i reguł,
- rozwój własny i podnoszenie kwalifikacji,
- dbałość o sprzęt i mienie,
- kultura osobista i dbałość o wygląd zewnętrzny;
Powyższe kryteria kompetencji i predyspozycji oceniane są punktowo: od 4 pkt (opiniowany przewyższa wymagania) do 0 pkt ( nie spełnia wymagań).
To jeszcze nie wszystko. Ocenie w formie opisowej i punktowej ( od 0 do 4 ) podlega także postawa i zachowanie poza godzinami służby, a także kryteria dodatkowe, obejmujące m.in. czasowe pełnienie dodatkowych obowiązków służbowych lub nieetatowych funkcji, szkolenia poligonowe i ćwiczenia wojskowe oraz inicjatywy społeczne promujące postawę patriotyczną i proobronną.
Po zsumowaniu punktów można uzyskać jedną z pięciu ocen według następującej skali:
- wzorowa (6) ‑ jeżeli opiniowany uzyskał powyżej 92 punktów;
- bardzo dobra (5) ‑ jeżeli uzyskał od 77 do 92 punktów;
- dobra (4) ‑ jeżeli uzyskał od 60 do 76 punktów;
- dostateczna (3) ‑ jeżeli uzyskał od 38 do 59 punktów;
- niedostateczna (2) ‑ jeżeli uzyskał poniżej 38 punktów.
Przełożony po wpisaniu daty jej sporządzenia jest zobowiązany podczas rozmowy zapoznać żołnierza z opinią służbową oraz doręczyć ją za pokwitowaniem w terminie czternastu dni od jej sporządzenia. W przepisach szczegółowych zapisano, że opiniujący może w formie opisowej uzasadnić wystawioną ogólną ocenę zawartą w opinii służbowej, w odniesieniu do ocen od dostatecznej (3) do wzorowej (6). Natomiast w przypadku wystawienia oceny niedostatecznej (2) forma opisowa jest obowiązkowa. Było to częściowe uwzględnienie postulatów przedstawiciel konwentu dziekanów, którzy m.in. postulowali wprowadzenie pisemnego uzasadnienia oceny, jeżeli nie jest ona zbieżna z oczekiwaniami opiniowanego. Brak takiego uregulowania w dotychczasowych przepisach utrudnia odwołanie, ponieważ żołnierz nie wie, do jakich aspektów ma się odnieść.
Na odwołanie ustawodawca przeznaczył dwa tygodnie od doręczenia. Z kolei opiniujący ma tydzień na przesłanie opinii służbowej, wraz z odwołaniem i swoim stanowiskiem w sprawie, do wyższego przełożonego. Zgodnie z ustawą, może on utrzymać ją w mocy, zmienić lub uzupełnić, uchylić i wydać nową bądź uchylić, jeżeli brak było podstaw prawnych do jej wydania. Wyższy przełożony może zmienić opinię służbową na niekorzyść żołnierza wyłącznie w przypadku ujawnienia okoliczności lub faktów mających negatywny wpływ na wynik opinii służbowej, które nie były znane opiniującemu.
Opiniowanie innych żołnierzy
Opinię służbową żołnierza zasadniczej służby wojskowej sporządza się w przypadku jego zwolnienia z tej służby, a także w przypadku złożenia wniosku o powołanie do zawodowej służby wojskowej oraz w czasie jej pełnienia na wniosek: dowódcy jednostki wojskowej, szefa wojskowego centrum rekrutacji lub żołnierza.
Z kolei opinię służbową żołnierza terytorialnej służby wojskowej sporządza się nie rzadziej niż raz w roku kalendarzowym, w pierwszym kwartale roku za rok poprzedni, a także w przypadku złożenia wniosku o powołanie do zawodowej służy wojskowej, jeżeli od ostatniej opinii służbowej minęło co najmniej sześć miesięcy. Opinię służbową sporządza osobiście przełożony żołnierza terytorialnej służby wojskowej, zajmujący stanowisko służbowe co najmniej dowódcy kompanii.
Opinię służbową żołnierza pełniącego służbę w aktywnej rezerwie oraz odbywającego ćwiczenia w ramach pasywnej rezerwy, w dniach tej służby, sporządza się w zależności od potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz w roku kalendarzowym. Nie opiniuje się żołnierza pasywnej rezerwy, który w danym roku nie brał udziału w ćwiczeniach wojskowych. Opinię sporządza osobiście przełożony zajmujący stanowisko służbowe co najmniej dowódcy kompanii.
Doświadczenia z dotychczasowymi regulacjami wskazywały na to, że były one raczej korzystne dla opiniujących, którzy w kilka minut poświęconych na wypełnienie arkusza decydowali o dalszym losie zawodowym podwładnego. W dodatku wydana opinia nigdy nie zostanie skontrolowana przez sąd administracyjny. Ponadto przełożeni nie musieli nawet uzasadniać motywów podjęcia takiej a nie innej decyzji. W tej sprawie niewiele się zmieniło. R.Ch.
