Prezydent Andrzej Duda ogłosił, że chce zapytać Polaków w referendum czy podoba im się obecna konstytucja. Wiadomo, że najważniejsze pytanie musi dotyczyć systemu władzy i tego, kto w naszym kraju ma rządzić.
Takiej sytuacji jak w Polsce nie ma w żadnym innym państwie. We Francji społeczeństwo wybiera prezydenta, który ma silną pozycję. Z kolei w Niemczech dominuje kanclerz. U nas w wyborach bezpośrednich wybieramy prezydenta, a niemal pełnię władzy wykonawczej sprawuje premier.
To efekt tego, jak powstawała konstytucja: do 1995 r. żeby osłabić silnego prezydenta Lecha Wałęsę, a po wyborach w 1995 r., by wzmocnić pozycję nowego prezydenta, Aleksandra Kwaśniewskiego. Czy zmienimy to po 20 latach obowiązywania konstytucji?
POLSKA
1. jaka konstytucja?
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. z trzema zmianami wprowadzonymi w 2001 r. (wynikały z dwóch błędnych zapisów), 2006 r. (doprecyzowano zapisy o ekstradycji Europejski Nakaz) i 2009 r. (dodano ustęp zakazujący osobom skazanym kandydowania do parlamentu).
2. kto i jak długo rządzi?
Kadencja Prezydenta RP trwa 5 lat, a kadencja Rady Ministrów wiąże się z kadencją Sejmu i trwa 4 lata.
3. parlament a władza wykonawcza?
Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat) mogą zmienić konstytucję. Jeśli Sejm w terminie nie uchwali budżetu, prezydent zyskuje prawo skrócenia kadencji Sejmu. Sejm może uchwalić wotum nieufności rządowi (konstruktywne czyli ze wskazaniem nowego premier) i poszczególnym ministrom.
4. tak wybiera się władzę?
Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Rada Ministrów jest powoływana przez Sejm i Prezydenta RP w tzw. procedurze trzech kroków.
5. co może rząd, a co prezydent
Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych. Jego kompetencje są ograniczone: ma możliwość rozwiązania Sejmu (ale tylko, kiedy ten w trzecim kroku nie powoła rządu lub nie uchwali w terminie budżetu) i prawo weta w procesie legislacyjnym. W sprawach polityki zagranicznej musi prezentować stanowisko rządu, ale jest zwierzchnikiem sił zbrojnych.
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, czyli podejmuje wszelkie strategiczne dla państwa decyzje. Szczególną rolę pełni Prezes Rady Ministrów, czyli premier który dobiera sobie ministrów.
FRANCJA
1. jaka konstytucja?
Konstytucja V Republiki z 5 czerwca 1958 r. Było kilka zmian. Np. w 2000 r. w referendum skrócono kadencję prezydenta z 7 do 5 lat, a w 2004 r. kadencję Senatu z 9 do 6 lat.
2. kto i jak długo rządzi?
Kadencja Prezydenta Francji wynosi 5 lat. Kadencja rządu wiąże się z kadencją Zgromadzenia Narodowego i trwa 5 lat.
3. parlament a władza wykonawcza
Do głównych kompetencji parlamentu należy uchwalanie ustaw, ale Zgromadzenie Narodowe ma także uprawnienia kontrolne w stosunku do rządu, m.in. poprzez prawo uchwalenie wotum nieufności.
4. tak wybiera się władzę
Prezydent Francji jest wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Rząd powołuje i odwołuje Prezydent, ale ponosi również odpowiedzialność polityczną przed Zgromadzeniem Narodowym.
5. co może rząd, a co prezydent
Prezydent pełni funkcję głowy państwa. Ma nadzór nad polityką zagraniczną i obronną. Powołuje i odwołuje rząd, który ponosi odpowiedzialność i przed prezydentem, i przed Zgromadzeniem Narodowym. Prezydent przewodniczy posiedzeniom rządu, podpisuje dekrety, a także parafuje umowy międzynarodowe. Może rozwiązać Zgromadzenie
Narodowe, a także w ważnych sprawach zarządzić referendum.
Rząd we Francji składa się z premiera i ministrów. Kieruje administracją państwową i siłami zbrojnymi.
NIEMCY
1. jaka konstytucja?
Konstytucja Niemiec to Ustawa Zasadnicza z 23 maja 1949 r. Pierwotny tekst zawierał 146 artykułów. Po licznych nowelizacjach dodano do niej 39 punktów.
2. kto i jak długo rządzi?
Kadencja Prezydenta wynosi 5 lat. Kadencja rządu wiąże się z kadencją Bundestagu i trwa 4 lata.
3. parlament a władza wykonawcza
Bundestag powołuje i odwołuje kanclerza oraz kontroluje prace rządu. Odwołanie kanclerza odbywa się przez uchwalenie konstruktywnego wotum nieufności.
4. tak wybiera się władzę
Prezydent jest wybierany przez Zgromadzenie Związkowe składające się z posłów Bundestagu oraz takiej samej liczby przedstawicieli parlamentów krajowych z poszczególnych landów. Rząd powołuje Bundestag na wniosek Prezydenta.
5. co może rząd, a co prezydent
Prezydent pełni funkcje reprezentacyjne, wskazuje kandydata na kanclerza, a na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy ten nie otrzyma wotum zaufania. Rządzi jednak kanclerz, czyli szef rządu. Kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa. Określa skład rządu, a prezydent nie może odmówić powołania zaproponowanej przez niego osoby na ministra. Ponadto kieruje pracami rządu, a ministrowie są przed nim odpowiedzialni. Rząd ma również prawo weta zawieszającego ustawy.
MIKOŁAJ WÓJCIK, FAKT.PL
