Tak wzrosły koszty życia w Polsce w ciągu dekady. Analiza wydatków Polaków

Jeśli mierzyć wartością wydatków przeciętnego Polaka, to koszty życia wzrosły w ostatniej dekadzie o aż 55 proc. Więcej wydajemy, ale nie da się nie zauważyć też, że więcej zarabiamy i więcej z nas ma pracę. Na co stać nas bardziej, a na co mniej w porównaniu do sytuacji sprzed dziesięciu lat?

Wydatki przeciętnego Polaka wzrosły o 55,3 proc. w ciągu 10 lat
Miesięczne wydatki na żywność i napoje bezalkoholowe wzrosły do 28,15 proc. budżetu
Widać przechodzenie na dietę warzywną. Coraz mniej wydajemy na mięso
Dochody rozporządzalne wzrosły o 106,2 proc., a bezrobocie spadło do 5,1 proc

1 tys. 580 zł na osobę — tyle w 2023 r. wynosiły wydatki miesięczne na towary i usługi przypadające na przeciętnego Polaka — wynika z opublikowanych pod koniec września najnowszych dostępnych statystyk GUS. Najwięcej kosztowało życie osób mieszkających w gospodarstwach domowych pracujących na własny rachunek (1,8 tys. zł miesięcznie), większe od średniej wydatki na życie były też w gospodarstwach emeryckich (1,66 tys. zł), mniej kosztowało ono członka gospodarstwa domowego, które utrzymują osoby pracujące (1,55 tys.), no i najmniej wydawali rolnicy (1,2 tys. zł). Różnice wynikają tu nie tylko z zarobków oraz kosztów życia, ale i z liczby osób zamieszkujących gospodarstwo domowe.

W ciągu dziesięciu lat, tj. od 2013 r. miesięczne wydatki wzrosły nam o aż 55,3 proc. na osobę z 1 tys. zł do 1,6 tys. na osobę. W tym czasie inflacja CPI wyniosła 45,9 proc. Jak widać z porównania wzrostu wydatków i inflacji, więcej wydajemy nie tylko przez rosnące ceny, ale też dlatego, że więcej rzeczy kupujemy i z większej ilości usług korzystamy. Z powyższych liczb wynika, że średnio kupujemy o 6,4 proc. więcej niż dekadę temu (dynamika wydatków 155,3 dzielona przez dynamikę cen 149,9) i to jest mniej więcej miara wzrostu naszej konsumpcji w dekadę.

Za to coraz większy odsetek dochodów możemy przeznaczyć na oszczędności oraz na inwestycje lub spłatę kredytów przeznaczonych na inwestycje, np. mieszkaniowe. O ile w 2013 r. na wydatki „życiowe” przeznaczaliśmy aż 81,7 proc. dochodów rozporządzalnych, to w 2023 r. tylko 61,1 proc. Innymi słowy, na oszczędności, raty kredytowe i inwestycje mogliśmy przeznaczyć zamiast 18,3 proc. naszych dochodów, to aż 38,9 proc.

Nasze dochody rozporządzalne w dekadę urosły nominalnie o 106,2 proc. do 2678 zł na osobę, a uwzględniając inflację, wychodzi na to, że mamy o 41,3 proc. realnie więcej do dyspozycji. Spadło też bezrobocie. Na koniec 2013 r. wynosiło aż 13,4 proc., a dziesięć lat później już tylko 5,1 proc.

No dobrze, ogólnie rzecz biorąc, jest nam dużo lepiej niż dziesięć lat temu, ale czy wszystkiego możemy sobie kupić więcej? Sprawdziliśmy, jakie towary i usługi zwiększyły procentowy udział w naszym budżecie wydatkowym, a jakie zmniejszyły i w których przypadkach wynikać to mogło ze wzrostu cen.

I tak w 2023 r. największą część naszych wydatków kierowaliśmy na żywność i napoje bezalkoholowe, co stanowiło 28,15 proc. naszego budżetu wydatkowego. Dziesięć lat temu było to tylko 25,98 proc., więc tu przyrost jest znaczący. Nominalnie oznacza to wzrost miesięcznych wydatków na pożywienie o aż 68,3 proc. z 264 zł na osobę do 445 zł.

Mięso w odwrocie

Relatywnie mniej przy tym wydajemy na mięso, bo 6,55 proc. naszego budżetu w porównaniu do 7 proc. dekadę temu. Kwotowo oznacza to wzrost o 46 proc. do 104 zł miesięcznie na osobę, czyli dynamika jest mniejsza od wzrostu ogólnych wydatków. To pokazuje wzrost popularności w społeczeństwie jedzenia bezmięsnego.

Przy tym mięso zdrożało bardziej niż ceny pozostałych towarów i usług, bo o 57,4 proc. przy ogólnej inflacji 45,9 proc., więc ograniczenie jego spożycia poza kwestią mody i zdrowia miało również przyczynę ekonomiczną. Eskalacja wzrostu cen nastąpiła przy tym dopiero w pandemii COVID-19 od 2021 r. Wtedy mięso drobiowe podrożało o aż 30,1 proc. rdr, a rok później o 31 proc. Mięso wieprzowe największy wzrost zaliczyło dopiero w 2022 r. (+27,6 proc. rdr).

Przechodzenie na dietę warzywną widać w zmianie wydatków właśnie na ten rodzaj żywności. Warzywa stanowiły w ub.r. 3,4 proc. naszych wydatków, podczas gdy w 2013 r. było to tylko 2,75 proc. Miesięcznie wydajemy na warzywa 53 zł na osobę, czyli o 90,5 proc. więcej niż dekadę temu. I być może to właśnie większy popyt wywołał wzrost ich cen o aż 74,5 proc.

Owoce też mocno podrożały w dziesięć lat o 55,9 proc. i tu też widać nasz wzrost wydatków i to o aż 100,3 proc. do 30 zł miesięcznie na osobę. Owoce to już 1,9 proc. naszego budżetu wydatków, podczas gdy dekadę wcześniej było to zaledwie 1,5 proc.

O 106 proc. wzrosły nasze wydatki na sery dojrzewające i topione, o 70 proc. na twarogi, o 80 proc. na jogurty, a o 121 proc. na makarony. Sery według danych GUS podrożały o 53,1 proc. w dekadę, twarogi o 49,2 proc., a makarony o 50,2 proc.

Koszty mieszkania w górę

Na drugim miejscu w kosztach naszego życia jest utrzymanie mieszkania. To pochłania 20,6 proc. naszych wydatków. Co ciekawe, relatywnie jest nam jednak z tymi wydatkami względnie lżej niż dziesięć lat wcześniej, bo w 2013 r. koszty mieszkaniowe stanowiły aż 21,7 proc. ogółu wydatków. Nominalnie wydatki na ten cel wzrosły o 47,5 proc. do 325 zł miesięcznie na mieszkańca. Przy tym ponadprzeciętnie te koszty wzrosły w gospodarstwach domowych pracowników (+50,65 proc.), a najmniej u tych, którzy pracują na własny rachunek (+40,8 proc.) — wynika z danych GUS.

Ci ostatni zdają się najwięcej oszczędzać na zużyciu energii elektrycznej i gazu, bo ich wydatki na ten cel wzrosły o tylko 39 proc. w porównaniu do 2013 r. do 129 zł miesięcznie. Rolnicy tymczasem na energię wydają obecnie o aż 73 proc. więcej niż przed dekadą, czyli 88 zł miesięcznie na osobę w gospodarstwie domowym. Może to jednak wynikać też ze spadku liczebności gospodarstw domowych na wsi.

Oszczędzamy drogi prąd

Energia elektryczna i gaz, choć ostatnio ostro podrożały, to co ciekawe obciążają nasze portfele prawie tak samo, jak 10 lat temu. W ub.r. stanowiły 7,25 proc. naszych wydatków, podczas gdy w 2013 r. było to 7,18 proc. Kwotowo miesięcznie na osobę wydajemy na ten cel o niemal 57 proc. więcej, ale tu od razu trzeba zastrzec, że to m.in. dzięki oszczędności zużycia.

Ceny energii elektrycznej poszły w górę wg GUS o 45,2 proc. w dekadę, a gazu o aż 55,4 proc. Z porównania wzrostu wydatków i inflacji wynika, że mimo instalacji pomp ciepła i coraz częściej spotykanych na ulicach samochodach elektrycznych, płacimy jednak za prąd prawie taki sam procent wydatków co przed dziesięciu laty. Zawdzięczamy to coraz bardziej energooszczędnym urządzeniom gospodarstwa domowego, ale też i oszczędności przy obserwowanym wzroście rachunków.

Z oszczędności i zmniejszenia zużycia musi wynikać też to, że na opał wydajemy proporcjonalnie mniej niż w 2013 r. Opał stanowił w 2023 r. już tylko 2,25 proc. budżetu wydatkowego Polaków (10 lat wcześniej 3,14 proc.), a kwotowo wydatki na niego wzrosły o zaledwie 11 proc. do 35 zł na mieszkańca. W inflacji widać, że opał podrożał o aż 140 proc. w dziesięć lat, w tym węgiel o 153 proc., czyli względnie niewielki wzrost wydatków świadczy o ograniczeniu korzystania z opału.

Ciekawe też, że mimo wzrostu ceny ogrzewania cieplnego o aż 75,9 proc. spadł udział tej energii w naszych wydatkach do 2,39 proc. z 2,45 proc. przed dekadą. Nasze wydatki nominalnie wzrosły na ten cel o 51,9 proc. do niemal 38 zł miesięcznie, ale tu podobnie jak w przypadku opału widać trend do przechodzenia na pompy ciepła. Co zresztą przy drogim prądzie nie okazało się rozwiązaniem ekonomicznie korzystnym.

Więcej wydajemy na samochód

Aż o 69 proc. więcej niż przed dekadą, czyli 118 zł miesięcznie, wydajemy na „eksploatację prywatnych środków transportu”, głównie na paliwa samochodowe. Udział tych wydatków w naszym budżecie wzrósł do aż 7,5 proc. z 6,9 proc. w 2013 r.

Czy trzeba to interpretować tak, że posiadanie samochodu jest coraz większym luksusem? Nie o to chodzi. Benzyna podrożała w dekadę o tylko 20,6 proc., a diesel o 20,5 proc., a łączne koszty eksploatacji samochodów o tylko 25,7 proc. — wynika ze wskaźników inflacji. To dużo mniejsze wzrosty niż ogólnie inflacji i naszych budżetów. Wniosek? Nasze większe wydatki to ewidentnie konsekwencja kupna drugiego samochodu w rodzinie lub częstszego jeżdżenia, np. za granicę.

Poprawa zarobków w Polsce i dostępność używanych aut z zachodu Europy przełożyła się na jeszcze większy zwrot Polaków ku motoryzacji. Według danych Eurostatu, o ile w 2013 r. w Polsce na tysiąc mieszkańców było 510 samochodów osobowych, to w 2023 r. to już 601. W Europie poziomem zmotoryzowania wyprzedza nas tylko siedem krajów z Liechtensteinem (774 auta na tysiąc mieszkańców) i Włochami na czele (694). Z 13. miejsca w Europie pod względem zmotoryzowania w 2013 r. przesunęliśmy się na ósme w 2023 r., wyprzedzając m.in. Niemcy, Austrię i Francję.

Polacy wypoczywają i jedzą poza domem

Tym, co uderza najbardziej przy porównaniu statystyk sprzed dekady i obecnych, jest jednak wzrost wydatków na restauracje i hotele. Udział tych wydatków w budżetach Polaków wzrósł do 5,3 proc. z zaledwie 3 proc. przed dekadą. Ewidentnie z naszych zarobków możemy sobie pozwolić na więcej życiowego luzu.

Wydatki wzrosły tu o aż 173 proc. w dziesięć lat do średnio 84 zł miesięcznie na osobę, z czego 70 zł miesięcznie poszło na restauracje (+166 proc. w porównaniu do 2013 r.). I tu zaskoczenie — największy wzrost takich wydatków zanotowano w gospodarstwach emeryckich, bo o aż 201 proc. do 57 zł miesięcznie na osobę (681 zł rocznie), a najmniejszy, choć też bardzo duży, w gospodarstwach pracowników (+152 proc. do ponad 87 zł miesięcznie na osobę, czyli 1046 zł rocznie). Trzynastki i czternastki emerytom częściowo ewidentnie posłużyły do sfinansowania wypoczynku i jedzenia poza domem.

Z tym zastrzeżeniem, że usługi te podrożały o 69 proc. w dziesięć lat (restauracje o 70,1 proc., a hotele o 58,5 proc.). Innymi słowy, co prawda emeryci więcej skorzystali z wypoczynku, ale już mieszkańcy gospodarstw pracowniczych niekoniecznie — za większe pieniądze dostali mniej usług.

Fryzjer i inne wydatki

Uwagę zwraca jeszcze aż 199-procentowy wzrost wydatków na fryzjera. Przeciętnie poświęcamy już średnio 11,60 zł miesięcznie przy zaledwie 3,90 zł dekadę temu. Usługi fryzjerskie podrożały o 80,2 proc., więc z danych można wnioskować, że dużo częściej się strzyżemy i to aż dwu i pół krotnie częściej.

O aż 204 proc. do 2,94 zł miesięcznie wzrosły wydatki na opiekę społeczną, co przypisywać należy starzeniu się społeczeństwa. Ceny tej opieki wzrosły o 94,8 proc. w dziesięć lat.

Źródło: businessinsider.com.pl