Korupcja w armii, przekroczenie uprawnień przez wiceministra, łapówki od cudzoziemców i rzeźba posła za 54 tys. złotych – to przykładowe sprawy, którymi zajmowało się CBA w 2020 roku. Biuro przedstawiło właśnie raport ze swojej działalności.
W raporcie ze swojej działalności w 2020 roku Centralne Biuro Antykorupcyjne pochwaliło się swoimi najważniejszymi śledztwami, a także przedstawiło dane dotyczące ilości spraw, postawionych zarzutów i zabezpieczonych pieniędzy.
„Pomimo bezprecedensowych ograniczeń organizacyjnych i kadrowych, w szybko zmieniającej się rzeczywistości, realizowaliśmy szereg projektów i zadań, które pozytywnie wpłynęły na jakość pracy Biura i perspektywy jego rozwoju” – napisał we wstępie szef Biura Andrzej Stróżny.
Przekroczenie uprawnień przez wiceministra
Jedno ze śledztw było związane z przekroczeniem uprawnień i niedopełnienia obowiązków służbowych przez sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi podczas realizowania w 2018 r. Programu Stabilizacji Cen na Rynku Jabłek.
O sprawie interwencyjnego skupu jabłek było głośno w mediach. Politycy opozycji przekonywali, że firma wybrana do przeprowadzenia skupu jest „zaprzyjaźniona” z szefem resortu rolnictwa Janem Krzysztofem Ardanowskim. Chodziło o spółkę Eskimos, która dzięki poręczeniu Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa mogła zaciągnąć kredyt w kontrolowanym przez państwo Banku Ochrony Środowiska.
Choć pieniądze trafiły do Eskimosa, to firma nie odkupiła od rolników planowanej ilość jabłek, co wzbudziło wśród sadowników oburzenie. Wielu rolników twierdziło też, że nie wypłacono należnych im pieniędzy. Jednak minister Ardanowski przekonywał, że zarzuty dot. nieprawidłowości przy skupie jabłek to pomówienia i zapowiadał: „To ja osobiście odpowiadam za skup jabłek i jeśli trzeba, odpowiem przed prokuraturą”.
Co prawda CBA o ministrze Ardanowskim w swoim raporcie nie wspomina, ale podkreśla, że „potwierdzono wskazanie konkretnej spółki do realizacji interwencyjnego skupu jabłek oraz udzielenie jej przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa gwarancji kredytowej w wysokości 100 proc. kredytu udzielonego przez Bank Ochrony Środowiska SA (100 mln zł)”.
„Sprawa dotyczyła także wyrządzenia szkody majątkowej spółdzielni mleczarskiej w wysokości ponad 101,6 mln zł i przedłożenia nierzetelnych informacji o stanie majątkowym tej spółdzielni w celu uzyskania kredytu w wysokości nie mniejszej niż 20 mln zł.” – czytamy dalej.
CBA nie wymienia z nazwiska wiceministra, który miał w tej sprawie dopuścić się przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków służbowych.
Sprawa Nowaka
Wśród swoich osiągnięć CBA wymienia śledztwo w sprawie Sławomira Nowaka, byłego ministra transportu w rządzie Donalda Tuska i byłego szefa Ukrawtodoru, czyli ukraińskiej państwowej agencji drogowej.
W raporcie czytamy: „Prowadzone śledztwo dotyczyło podejrzenia działań korupcyjnych oraz udziału w zorganizowanej grupie przestępczej byłego ministra transportu, pełniącego funkcję publiczną na Ukrainie. W lipcu 2020 r. funkcjonariusze CBA […] dokonali zatrzymania trzech osób podejrzanych o żądanie i przyjmowanie korzyści majątkowych od podmiotów zarówno polskich jak i zagranicznych (m.in. z Ukrainy i Turcji) w zamian za niezgodne z prawem wspieranie tych podmiotów w ogłaszanych przetargach”
Dalej CBA podaje o jakie kwoty chodziło: „W związku z żądaniem oraz przyjęciem korzyści majątkowej o łącznej wysokości ponad 6,1 mln zł przedstawiono zarzuty 10 osobom. W toku postępowania zabezpieczono mienie o wartości blisko 3,9 mln zł, natomiast jako dowody rzeczowe zabezpieczono dodatkowo mienie ruchome o wartości ponad 450 tys. zł oraz środki pieniężne w wysokości 506,2 tys. dolarów, 530,2 tys. euro oraz 30 tys. zł.”
Warto w tym kontekście przypomnieć, że kilka dni temu Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił wniosek prokuratora o przedłużenie aresztu dla Nowaka. Były minister przekonywał, że jest ofiarą represji ze strony władzy – Pewnych rzeczy mi już nie zwrócą, pewnych blizn i ran nigdy z siebie nie zdejmę, ale czas na walkę o dobre imię, na prawdę jeszcze przede mną – oświadczył Nowak.
Z kolei minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro zapewniał na konferencji prasowej, że materiał dowodowy obciążający Nowaka jest bardzo mocny. – Prokuratura odwoła się od tej decyzji i liczy na jej zmianę. Są przesłanki do tego, aby pan Sławomir N. powinien trafić do aresztu tymczasowego ponownie. Powinien wrócić tam, gdzie jego miejsce. Gdyby tak się nie stało, to ujawnię materiał dowodowy, który został zebrany w tej sprawie – zapowiadał Ziobro.
Rzeźba posła za 54 tys. zł
Biuro informuje w raporcie, że jedna z kontroli przeprowadzonych przez CBA dotyczyła posła na Sejm (choć nie wymienia go z nazwiska). Z materiałów zebranych przez agentów wynika, że w latach 2014-2019 składał on fałszywe oświadczenia majątkowe. „W związku z tym zawiadomiono prokuraturę o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wskazując w szczególności niewykazywanie ruchomości w postaci rzeźby o wartości 54 tys. zł.” – czytamy w raporcie.
Dodatkowo CBA zwróciło uwagę na okoliczności związane z możliwością przywłaszczenia przez posła w latach 2013-2019 środków pieniężnych przeznaczonych na prowadzenie biura poselskiego (ok. 580 tys. zł) oraz na możliwość doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Kancelarii Sejmu poprzez wprowadzenie w błąd, co do liczby zatrudnionych pracowników biura poselskiego oraz przysługujących im wynagrodzeń.
Korupcja w armii
W efekcie współpracy funkcjonariuszy CBA oraz Żandarmerii Wojskowej został też zebrany materiał dowodowy na podstawie którego wszczęto śledztwo w sprawie nieprawidłowości w związku z organizowaniem przetargów na zakup sprzętu i usług na potrzeby armii, które mogłyby narazić na straty Skarb Państwa.
Tutaj również CBA nie zdradza szczegółów. Informuje jedynie, że w latach 2018-2019 pomiędzy żołnierzami odpowiedzialnymi za przeprowadzenie przetargów, a osobami prowadzącymi działalność gospodarczą dochodziło do zmów przetargowych oraz przestępstw korupcyjnych.
Kontynuacja śledztwa w spawie afery GetBack
Funkcjonariusze CBA kontynuowali śledztwo w sprawie tzw. afery GetBack. W październiku 2020 r. został skierowany do Sądu Okręgowego w Warszawie pierwszy akt oskarżenia przeciwko 16 osobom, w tym byłemu prezesowi GetBack SA oraz byłemu kierownictwu Idea Banku SA.
Oskarżenie dotyczy m.in. oszustwa mającego związek z dystrybucją obligacji spółki GetBack i certyfikatów funduszy inwestycyjnych oraz wykonywania działalności maklerskiej bez zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.
W sprawie występuje 9 tys. pokrzywdzonych, którzy ponieśli straty w wysokości około 3 mld zł. Oskarżonym grozi do 15 lat pozbawienia wolności.
Prawnik i aplikanci wyłudzają VAT
W ciągu roku CBA prowadziło również szereg spraw związanych z wyłudzeniem podatku VAT. Jedno z nich dotyczyło działalności zorganizowanej grupy przestępczej zajmującej się wystawianiem i wprowadzaniem do obrotu gospodarczego nierzetelnych faktur VAT oraz praniem pieniędzy pochodzących z tej działalności. Grupą kierował radca prawny, który zorganizował mechanizm optymalizacji podatkowej przy użyciu spółek polskich, cypryjskich oraz zlokalizowanych w UE.
Jego bliscy współpracownicy na terenie Polski (głównie przedsiębiorcy) zajmowali się wystawianiem nierzetelnych faktur i legalizacją fakturowego przepływu środków finansowych wynikających z tych dokumentów płatniczych. Mechanizm organizacyjny spółek polskich oraz cypryjskich opierał się na udziale zatrudnionych w kancelarii radcy prawnego osób, w większości młodych prawników w trakcie aplikacji.
Z kolei spółki cypryjskie, które funkcjonowały w polskim obrocie gospodarczym, były zakładane przez fundusze cypryjskie i dopiero w rejestrach cypryjskich możliwe było ustalenie, kto faktycznie jest właścicielem bądź udziałowcem danego funduszu. Aby ułatwić obsługę spółek cypryjskich na terenie Polski, ich pełnomocnikami lub prokurentami zostawali ponownie pracownicy kancelarii prawnej. W tej sprawie sześć osób usłyszało aż 97 zarzutów karnych.
Łapówka za legalizację pobytu cudzoziemców
W 2020 r. kontynuowane było postępowanie przygotowawcze dotyczące przyjmowania poza kolejnością oraz pozytywnego rozpatrywania wniosków cudzoziemców o pozwolenie na pobyt czasowy i pracę, w zamian korzyści majątkowe i osobiste dla inspektorów zatrudnionych w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim.
Wspólne śledztwo prowadzone przez CBA i Straż Graniczną oraz Prokuraturę Okręgową we Wrocławiu doprowadziło do zatrzymania 5 osób, którym przedstawiono 12 zarzutów przestępstw korupcyjnych oraz udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.
Nowe śledztwo w sprawie mafii lekowej
Wszczęte w 2020 r. śledztwo dotyczyło działalności zorganizowanej grupy przestępczej, realizującej obrót lekami skupowanymi przez hurtownię w ramach tzw. odwróconego łańcucha dystrybucji. Agenci ustalili, że w celu ukrycia prawdziwego pochodzenia sprzedawanych poza granice Polski leków były one przedmiotem transakcji z wykorzystaniem spółki bufora – hurtowni medycznej, która prowadziła jednocześnie fikcyjną przychodnię lekarską.
Jak podaje CBA – na pierwszym etapie przestępczego procederu leki skupowane były na podstawie fałszywych zapotrzebowań. W dalszej kolejności dokonywano sztucznego przeniesienia zakupionych leków pomiędzy przychodnią a hurtownią leków, aby następnie dokonać ich zbycia poza granicę Polski.
W tej sprawie przedstawiono jak dotąd 14 zarzutów siedmiu podejrzanym.
CBA ujawniło też szereg nieprawidłowości podczas kontroli przeprowadzonej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, która dotyczyła Centrum Ecotech-Complex, zbudowanego ze środków europejskich w kwocie ponad 145 mln zł. Z ustaleń funkcjonariuszy wynika, że nie został w pełni zrealizowany główny celu projektu, czyli stworzenie ośrodka o wysokim potencjale naukowo-badawczym. Doszło w ten sposób do naruszenia umowy o dofinansowanie.
Kontrola wykazała również, że budynek Ecotech-Complex nie spełnia podstawowego wymagania postawionego przez UMCS w Lublinie tzn. nie jest budynkiem laboratoryjnym. Zamiast tego uniwersytet otrzymał budynek składający się głównie z pomieszczeń technicznych. W efekcie kontroli do Prokuratury Okręgowej w Lublinie przekazano dwa zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstw.
Kontrola zakończona wszczęciem dochodzenia przez OLAF
Na podstawie kontroli przeprowadzonej przez CBA w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego uznano, że Zarząd Województwa, działając jako Instytucja Zarządzająca Wielkopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2014-2020, przyznał 5 mln zł na realizację projektu, który nie spełniał wszystkich kryteriów formalnych i merytorycznych i tym samym nie kwalifikował się do przyznania dofinansowania. Chodziło o projekt: „Wzmocnienie konkurencyjności Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych P. J. Sowisło & Topolewski spółka komandytowo-akcyjna poprzez wdrożenie innowacyjnych technologii IT w procesie świadczenia usługi prawnej”.
Agenci CBA wykazali, że przez niewłaściwy sposób weryfikacji realizacji projektu działano na szkodę interesu publicznego. Materiały zgromadzone w toku kontroli były podstawą wszczęcia przez Prokuraturę Okręgową w Poznaniu śledztwa w sprawie działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, niedopełnienia obowiązków służbowych oraz przekroczenia uprawnień przez członków Komisji Oceny Projektów oraz urzędników Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego.
Ponadto informacje przekazane przez CBA do OLAF-u (Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych) pozwoliły tej instytucji wszcząć dochodzenie w sprawie nieprawidłowości lub nadużyć finansowych dot. projektu realizowanego przez Kancelarię Adwokatów i Radców Prawnych P. J. Sowisło & Topolewski S.K.A.
Braki w oświadczeniach majątkowych sędziego
Kolejna kontrola dotyczyła oświadczeń majątkowych złożonych w latach 2014-2019 przez sędziego jednego z Sądów Okręgowych. Wykazano, że sędzia – ujawniając posiadane zasoby pieniężne – zaniżyła ich wartość o kwoty od 1,36 mln do 1,7 mln zł.
W wyniku złożonego przez CBA zawiadomienia zostało wszczęte śledztwo. Ponadto, o stwierdzonych nieprawidłowościach poinformowano Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych.
Samorządowcy i parlamentarzyści pod lupą CBA
Z raportu wynika, że w 2020 r. CBA prowadziło 552 sprawy operacyjne. W wyniku przeprowadzonych czynności 680 podejrzanym postawiono łącznie 2 088 zarzutów. Zakończono 163 postępowania. W 65 przypadkach wniesiono akt oskarżenia. 75 spraw zakończyło się umorzeniami. Ponad 20 postępowań zakończono w innych sposób (np. przekazano do innych organów lub włączono do innych postępowań).
W zeszłym roku w wyniku działań CBA zabezpieczono mienie o wysokości 410,3 mln zł, 98,2 tys. euro oraz 27,7 tys. USD. W toku realizowanych czynności ujawniono szkodę w mieniu Skarbu Państwa w wysokości 4,6 mld zł. Natomiast wartość ujawnionych korzyści to 121,2 mln zł. Na poczet kar zabezpieczono blisko 248,8 mln zł.
W 2020 r. funkcjonariusze CBA prowadzili też 170 kontroli i 911 analiz przedkontrolnych. Analizy oświadczeń majątkowych oraz przestrzegania przepisów ograniczających prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne najczęściej dotyczyły podania nieprawdy lub zatajenia prawdy w oświadczeniu majątkowym (363 przypadków), a 126 z nich dotyczyło również naruszenia ustaw wprowadzających ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej.
Największą grupą pozostającą w zainteresowaniu CBA w trakcie badania prawidłowości i prawdziwości oświadczeń o stanie majątkowym oraz przestrzegania przepisów antykorupcyjnych byli samorządowcy gminni i osoby zatrudnione w jednostkach podległych samorządowi gminnemu. Na drugim miejscu znaleźli się parlamentarzyści, a na trzecim kierownicy i pracownicy w urzędach państwowych.
W wyniku analiz przedkontrolnych funkcjonariusze CBA wykryli m.in.:
proceder wyłudzania pożyczek z Fundusz Górnośląskiego
nieprawidłowości w finansowaniu sieci ciepłowniczej w Szamotułach
niejasne powiązania między beneficjentami unijnego projektu dotyczącego dokształcania uczniów oraz nauczycieli
naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez dyrektora generalnego urzędu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz 15 dyrektorów oddziałów GDDKiA
nieprawidłowości w oświadczeniach majątkowych pracowników jednej z instytucji państwowych
W ustawie budżetowej na 2020 r. na CBA została przeznaczona kwota w wysokości ponad 234 mln zł. Biuro otrzymało również dodatkowe środki w wysokości prawie 7 mln zł z czego:
5 mln zł z rezerwy ogólnej na realizację zadań dotyczących zwalczania przestępczości, w szczególności o charakterze zorganizowanym
1, 5 mln zł z rezerwy celowej na doposażenie jednostek organizacyjnych w środki IT w ramach rozbudowy systemu do przetwarzania informacji niejawnych oraz przestrzeni współdzielonej
160, 7 tys. zł z rezerwy celowej na sfinansowanie zadań związanych ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków pandemii COVID-19
104 tys. zł z rezerwy celowej z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na drugi etap termomodernizacji budynku siedziby Delegatury CBA w Szczecinie.
