W dniu 23 czerwca br. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 123 zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Priorytetowe Zadania Modernizacji Technicznej SZ RP w ramach programów operacyjnych” (nr 164 z dnia 17 września 2013 roku).
Choć wydarzenie to nie było komentowane w mediach, uchwała wprowadziła istotne zmiany w zakresie planowanego do pozyskania w ramach modernizacji technicznej sprzętu wojskowego, a także dotyczące harmonogramu finansowania poszczególnych programów operacyjnych, w szczególności w latach 2014-2016.
Zmiany w zakresie planowanego do pozyskania sprzętu wojskowego w ramach poszczególnych programów operacyjnych dotyczą:
– W ramach programu operacyjnego „System obrony powietrznej” dodano zadanie związane z pozyskaniem „przeciwlotniczych artyleryjskich środków ogniowych kryptonim Noteć”. Zgodnie z informacją przedstawioną przez Sztab Generalny WP podczas „Dni Przemysłu 2013”, Siły Zbrojne zainteresowane są pozyskaniem do 2022 roku 20 zestawów artyleryjskich Noteć, opartych o 35 mm armatę automatyczną.
– W ramach programu operacyjnego „Modernizacja Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych” dodano zadanie związane z pozyskaniem czołgów Leopard 2A4 i 2A5 wraz ze sprzętem towarzyszącym oraz modernizację posiadanych czołgów Leopard 2A4.
– W ramach programu operacyjnego „Rozpoznanie obrazowe i satelitarne” dodano zadanie związane z pozyskaniem „bezzałogowych systemów powietrznych klasy mikro”.
– W ramach programu operacyjnego „Zintegrowane systemy wsparcia dowodzenia oraz zobrazowania pola walki – C4ISR wykreślono dwa zadania dotyczące pozyskania „radiostacji programowalnych (SDR) o wysokiej przepływności” oraz „rozwój i modernizacja systemu obrony przed cyberatakami”.
– W ramach programu operacyjnego „Śmigłowce wsparcia bojowego, zabezpieczenia i VIP” zadanie „śmigłowce poszukiwawczo-ratownicze SAR” zmieniono na „śmigłowce poszukiwawczo-ratownicze CSAR”.
Zmieniona uchwała zachowuje przewidzianą w 2013 roku całkowitą sumę wydatków na realizację 14 priorytetowych programów operacyjnych w latach 2014-2022 w wysokości 91,5 mld PLN oraz sumy wydatków tych programów w poszczególnych latach w wysokości: 3,48 mld PLN w 2014 roku, 5,45 mld PLN w 2015 roku, 7,00 mld PLN w 2016 roku i 75,56 mld PLN w latach 2017-2022.
Jednocześnie uchwała nr 123 dokonuje zmiany harmonogramu finansowania poszczególnych programów operacyjnych, co zgodnie z jej zapisami jest „wynikiem przede wszystkim wprowadzenia do programu operacyjnego – Modernizacja Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych zakupu i modernizacji czołgów Leopard, uwzględnienia kwoty VAT od planowanych wydatków na samolot szkolno-treningowy AJT oraz skutków realizacji planu na rok 2013 (po redukcji budżetu)”. Wpływ na zmianę harmonogramu miało także „zakończenie fazy analityczno-koncepcyjnej dla nowego okrętu podwodnego, okrętu obrony wybrzeża Miecznik, śmigłowców pozyskanych w oparciu o wspólną platformę bazową i przeciwlotniczych zestawów rakietowych średniego zasięgu”.
Porównanie planowanych wydatków na poszczególne programy operacyjne zgodnie z pierwotną uchwałą z 2013 i jej nową wersją z 2014 roku pokazuje poniższa tabela. W stosunku do oryginalnych danych z uchwał, w celu ułatwienia dalszej analizy, w tabeli dodano wiersz 16. „Razem” (jest to suma wierszy 1-14) i kolumnę „Suma 2014-2016 maks.”. W ostatniej kolumnie w nawiasach podano także wielkość zmiany kwot pomiędzy uchwałami z 2014 roku i z poprzedniego, która pokazuje wzrost lub spadek całkowitych środków na każdy program operacyjny.
W nowym harmonogramie wprowadzono istotną zmianę dotyczącą rocznego poziomu finansowania poszczególnych programów operacyjnych. W pierwotnej wersji uchwały zakładano konkretne wartości nakładów finansowych na poszczególne programy, których suma dawała łączne roczne wydatki. W nowej wersji podawane kwoty rocznych nakładów finansowych (dla lat: 2014, 2015 i 2016) na dany program stanowią maksymalny możliwy poziom wydatków, którego nie można przekroczyć, co oznacza także, że realne wydatki mogą być mniejsze. Roczna suma tych maksymalnych nakładów finansowych dla wszystkich programów (wiersz 16. „Razem suma 1-14”) jest jednak większa od możliwego limitu rocznego (podanego w wierszu 15. „Razem, 2014 limit”). Przykładowo, popatrzmy na 2015 rok (kwoty dla uchwały w wersji z 2014 roku) – jeśli zsumujemy wartości zapisane dla poszczególnych programów otrzymamy kwotę 7.465,0 mln PLN, natomiast maksymalny poziom wydatków na ten rok według uchwały wynosi 5.452,1 mln PLN. W przypadku realizacji wydatków poszczególnych programów operacyjnych na maksymalnym poziomie otrzymamy więc przekroczenie możliwych wydatków o 2.012,9 mln PLN. Ponieważ jednak łączna wartość wydatków nie może przekroczyć kwoty limitu 5.452,1 mln PLN, to MON będzie decydowało, które zadania otrzymają maksymalny możliwy poziom finansowania w danym roku, a które będą musiały być ograniczone, w skrajnym przypadku nawet do wartości zerowej.
Wprowadzony system daje resortowi elastyczność wydatkowania i taka zapewne była idea tej zmiany. Mechanizm ten jednak może doprowadzić także do sytuacji, że niektóre zadania (albo płatności za ich realizację) będą musiały być odkładane w czasie, bowiem roczny limit wydatków będzie już „skonsumowany” np. przez zadania, dla których umowy podpisano wcześniej.
Na zakończenie tej kwestii warto jeszcze zwrócić uwagę, że różnica między roczną sumą maksymalnych wydatków poszczególnych programów, a limitem rocznych wydatków (kwota z wiersza 16 minus kwota z wiersza 15) rośnie z każdym rokiem, w 2014 roku wynosi 938,7 mln PLN, w 2015 roku 2.012,9 mln PLN, a w 2016 roku już 2.818,5 mln PLN. W praktyce jednak, prawdopodobnie i tak co roku MON będzie musiało aktualizować podany harmonogram, dostosowując go do harmonogramów płatności podpisanych umów.
Przejdźmy jednak do zmian kwot w poszczególnych programach operacyjnych. Najistotniejszą zmianą wydaje się dodanie do programu operacyjnego „Modernizacja Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych” zakupu i modernizacji czołgów Leopard. W tym celu w latach 2014-2016 dodano wydatki na poziomie 1,75 mld PLN. Wcześniej zadania te miały być realizowane poza 14 priorytetowymi programami operacyjnymi. Wartość podpisanego w ubiegłym roku kontraktu na dostawę czołgów Leopard 2A5 wraz ze sprzętem towarzyszącym to blisko 180 mln euro, czyli około 0,75 mld PLN. Na modernizację Leopardów 2A4 zarezerwowano więc do 2016 roku kwotę 1 mld PLN. Wprowadzona zmiana spowodowała zwiększenie całkowitych kosztów programu pancernego o 0,98 mld PLN – do kwoty 9,63 mld PLN. Koszt zakupu i modernizacji Leopardów pochłonie więc 0,77 mld PLN środków wcześniej przeznaczonych na nowe wozy wsparcia ogniowego i gąsienicowe bojowe wozy piechoty.
Zakup oraz modernizacja, o ile w końcu do niej dojdzie, czołgów Leopard 2 to zadanie istotnie wzmacniające potencjał Wojsk Lądowych. Jego realizacja nie będzie jednak tania, bowiem w latach 2014-2016 MON przeznaczy na ten cel łącznie ok. 1,75 mld PLN. W wyniku przyjętej uchwały RM nr 123 w tym roku koszty tego zadania pochłoną aż 21 procent całego budżetu przeznaczonego na realizację 14 priorytetowych programów operacyjnych. Fot. Mariusz Cielma/Dziennik Zbrojny.
Ponieważ łączna wartość 14 priorytetowych programów operacyjnych nie uległa zmianie, to zwiększenie kosztów programu pancernego wpłynęło na ograniczenie kosztów pozostałych programów. Z istotnych zmian, o 0,53 mld PLN zmniejszono wartość programu „Zintegrowane systemy wsparcia dowodzenia oraz zobrazowania pola walki – C4ISR” oraz o 0,47 mld PLN zmniejszono całkowitą wartość programu „Zwalczanie zagrożeń na morzu”.
Poza tym, w latach 2014-2016 zwiększeniu uległy kwoty przewidziane na realizację programu „Systemu Obrony Powietrznej”, łącznie z 1,2 mld PLN do maksymalnie 2,1 mld PLN. Może to wynikać z planów podpisania w przyszłym roku umowy na dostawy systemu obrony powietrznej średniego zasięgu Wisła i zapewnienia jej niezbędnego poziomu finansowania.
W latach 2014-2016 zwiększono także planowane wydatki na program operacyjny „Zwalczanie zagrożeń na morzu”, łącznie z 2,9 mld PLN do maksymalnie 3,8 mld PLN. W 2015 roku koszt tego programu ma wynosić nawet 1,6 mld PLN, jest to więc kwota znacznie większa niż wcześniej zapowiadane średnioroczne 900 mln PLN. Teoretycznie wiązać się to może z planami pozyskania okrętów obrony wybrzeża Miecznik lub okrętów podwodnych Orka, jednak biorąc pod uwagę, że dla obu rodzajów okrętów nie ogłoszono jeszcze nawet postępowania na ich pozyskanie, choć jak napisano w uchwale dla obu typów okrętów zakończono już fazę analityczno-koncepcyjną, wydatkowanie na nie środków finansowych już w 2015 roku jest mało prawdopodobne. Bardziej realne wydaje się chęć zapewnienia środków na pozyskanie drugiego Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego, na dostawę którego jeszcze w tym roku możliwe jest podpisanie umowy.
Kolejna istotna zmiana wydatków planowanych w latach 2014-2016 dotyczy programu operacyjnego „Rozpoznanie obrazowe i satelitarne”. Planowana wcześniej kwota 0,76 mld PLN wzrosła do 1,26 mld PLN. Zwiększone limity finansowania tego programu wynikają prawdopodobnie z konieczności zapewnienia środków na zapowiedziane przez MON przyśpieszone pozyskanie bezzałogowców.
Warto zwrócić uwagę także na całkowitą rezygnację w 2015 roku z finansowania programu operacyjnego „Przeciwpancerne pociski kierowane Spike”. Potwierdza to wcześniejsze informacje, że kolejne pociski tego typu, ale już w nowszej lub innej wersji, zostaną pozyskane dopiero od 2016 roku.
Podsumowując, zmiany wprowadzone uchwałą nr 123 korygują zakres rzeczowy 14 programów operacyjnych do zmienionych potrzeb i dostosowują bieżący harmonogram wydatków poszczególnych programów do kwot z już podpisanych umów lub wynikających z zakończonych faz analityczno-koncepcyjnych poszczególnych zadań. Zachowana została przewidziana w 2013 roku całkowita suma wydatków na realizację wszystkich 14 programów operacyjnych w wysokości 91,5 mld PLN oraz sumy wydatków tych programów w poszczególnych latach. Wprowadzone zmiany dają resortowi obrony większą elastyczność wydatkowania zapisanych środków finansowych. Pozytywnie należy ocenić dodanie do programu zadania związanego z pozyskaniem przeciwlotniczych artyleryjskich środków ogniowych kryptonim Noteć, bazujących na dysponujących większą skutecznością ogniową armatach kalibru 35 mm.
Krytycznie należy za to ocenić włączenie do programu pancernego zakupu i modernizacji czołgów Leopard 2. Należy zauważyć, że kwota w wysokości 3,48 mld PLN w 2014 roku dostępna na zakupy w ramach 14 programów priorytetowych to jedynie część środków przeznaczonych na modernizację techniczną. Drugim filarem są wydatki majątkowe zapisane w budżecie w części 29 „Obrona Narodowa”. W tym roku jest to kwota 4,81 mld PLN, czyli znacząco większa niż środki na programy priorytetowe. Pokrycie z niej owych 0,75 mld PLN zaplanowanych „na Leopardy” w 2014 roku wydawało się możliwe i zasadne, z kolei finansowanie jej ze środków na zadania priorytetowe powoduje, że w tym roku dostępne na ten cel środki dla innych zadań zostały zmniejszone aż o 21 procent, a w perspektywie lat 2014-2016 zakup i modernizacja Leopardów pochłonie łącznie 11 procent środków przeznaczanych na realizację 14 programów priorytetowych. Pod koniec ubiegłego roku, podczas uroczystego podpisania umowy na zakup Leopardów, nikt o tym jednak opinii publicznej nie wspomniał.
Tomasz Dmitruk
